สเปนวางแผนจะสร้างชุมชน Superblocks ที่ไม่ใช้รถยนต์ แม้จะถูกต่อต้าน

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob.cooparat@gmail.com

ศึกษาและเรียบเรียงจาก “Spain's plan to create car-free 'superblocks' is facing protests.” งานเขียนของ Leanna Garfield ในวันที่ Jan. 24, 2017, 5:32 PM

ใน Superblocks ในเมืองบาเซโลนา ประเทศสเปน ในชุมชนที่ออกแบบใหม่สำหรับเมืองใหญ่ อยู่กันอย่างใกล้ชิดมากขึ้น คืนถนนให้กับประชาน โดยคนเดินกันมากขึ้น ใช้รถยนต์ส่วนตัวน้อยลง เด็กๆวิ่งเล่นได้อย่างปลอดภัยขึ้น และหวังว่าจะทำให้ชุมชนได้อยู่ดีมีชีวิตยืนยาว และอย่างมีความสุข

ภาพ ถ่ายจากมุมสูงโดย Eixample เขตหนึ่งของเมืองบาเซโลนา ประเทศสเปน ในบริเวณ Superblocks ที่ได้ทดลองนี้ไม่ต้อนรับรถยนต์ในเขต Downtown ของเมืองบาเซโลนา

ในเดือนกันยายนของปีที่ผ่านมา (2017) เมืองได้สร้าง Superblock ใหม่ขึ้นมา เป็นบริเวณที่ปลอดจากการใช้รถยนต์ในพื้นที่สาธารณะ เขต Superblock ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 40 เอเคอร์ หรือ 101.2 ไร่ อยู่ในเขต El Poblenou นับเป็นเขตแรกของ 6 เขต Superblocks ทั่วไปในเมืองบาเซโลนา

ในปี ค.ศ. 2018 แต่ละ Superblock จะมี Block ทั่วไปอยู่ 12 แห่ง เป็นเขตที่เป็นมิตรต่อคนเดินถนน ส่วนคนขับรถยนต์ถูกบังคับโดยปริยายที่ต้องอ้อมไปทางอื่น

แต่ตามข้อมูลของ CityLab ไม่ใช่ว่าทุกคนจะยินดีกับสิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปตามแผน

ในวันที่ 15 มกราคม ค.ศ. 2018 บางส่วนของชาวชุมชน El Poblenou ได้ออกมาเดินประท้วงตามท้องถนนต่อต้านการเกิด Superblock ใหม่ ถึงแม้จะได้มีการทดสอบทำ Superblocks มาแล้ว 2 แห่ง ในปี ค.ศ. 2005 ชาวเมืองที่ประท้วงให้เหตุผลว่า มันทำให้การเดินทางไปสู่ศูนย์กลางของเมืองล่าช้าและยุ่งยากขึ้น ส่วนอื่นๆบอกว่าเพราะไม่ได้รับข้อมูลให้เตรียมตัวล่วงหน้า ส่วนธุรกิจในท้องถิ่นกังวลว่ามันจะแทรกแซงการทำมาหากินของพวกเขา เพราะจะทำให้เขาขนของเข้าออกได้ในเวลาที่กำหนดเท่านั้น

รถยนต์จะได้รับอนุญาตในเขต Superblocks เมืองบาร์เซโลนา จะเป็นของชาวท้องถิ่นเอง ซึ่งจะต้องขับขี่อย่างช้ามาก และขับได้ในเขตที่ตีเส้นที่ดำ (Black lines) ตามที่ปรากฏใน Diagram ที่แสดงนี้

แต่ Salvador Rueda ผู้อำนวยการโครงการไม่ได้เป็นกังวลในเรื่องนี้ Superblocks จะใช้เวลาสักระยะหนึ่งที่ทำให้ชาวชุมชนได้คุ้นเคย

“มักจะมีการต่อต้านความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นเสมอ เมื่อท่านต้องไปแตะต้องรถยนต์ คนมักจะอ่อนไหวในเรื่องนี้” Salvador Rueda กล่าว

บลอคพิเศษ หรือ Superblocks ไม่ใช่ของใหม่ในเมืองบาเซโลนา ในประเทศสเปน มันได้มีการสร้างขึ้นในปี ค.ศ. 1993 ใกล้กับโบสถ์ประวัติศาสตร์ที่ชุมชน Gracia ในศูนย์กลางของเมืองหลวง ในกลางเดือนมกราคม ทีของ Rueda ได้เผยรายงาน Gracia Superblock พบว่าคนเดินเพิ่มขึ้นร้อยละ 10 ขี่จักรยานเพิ่มขึ้นร้อยละ 30 ในช่วงปี ค.ศ. 2007 – 2016 ในขณะเดียวกัน การขับรถยนต์โดยทั่วไปลดลงร้อยละ 26 และลดลงมากถึงร้อยละ 40 ในเขตถนนภายใน

Rueda กล่าว “เราเหมือนจะลืมไปว่า เกือบตลอดเวลา มีคนเดินถนนมากกว่าคนขับรถยนต์” เขากล่าวต่อ “ในปัจจุบันที่ชุมชน Gracia มีเด็กๆเล่นตามถนน ไม่มีใครอยากกลับไปมีชุมชนในแบบเดิม”

จากรายงานดังกล่าว โครงการของ Rueda จะขยายงานต่อไป โดยได้รับเงินประมาณ USD10 ล้านจากรัฐบาลของเมืองบาร์เซโลนาในปี ค.ศ. 2016

Agéncia d'Ecologia Urbana de Barcelona

โครงการ Superblocks เกิดขึ้นด้วยความพยายามที่จะลดมลภาวะทางอากาศ การจราจรในเมืองก็มีรถวิ่งคับคั่ง บาร์เซโลนามีมลพิษทางอากาศสูงกว่ามาตรฐานที่รัฐบาลประเทศสเปนกำหนด เมืองมีปัญหาผู้เสียชีวิตปีละ 1,200 คนต่อปี จากโรคหืด หลอดลมอักเสบ และโรคหัวใจ สิ่งเหล่านี้จะลดลงได้ด้วยการปรับผังเมืองใหม่ ดังในลักษณะของ Superblocks

Rueda ประมาณว่า Superblocks ที่จะขยายใหม่ จะสามารถลดปัญหามลพิษได้ 3 เท่า เพราะเน้นให้คนสัญจรด้วยการเดินถนนและขี่จักรยานเป็นหลัก หากทำสำเร็จรถยนต์จะถูกกำจัดออกไปจากเขตทางแยกถึง 120 แห่ง ลดพื้นที่ถนนลงไปร้อยละ 60 ซึ่งรวมถึง Superblocks 4 แห่งที่ได้ดำเนินการไปแล้ว

ภาพ Barcelona จัดเป็นหนึ่งใน 10 เมืองจักรยานของโลก ผู้คนใช้จักรยานในการเดินทางไปธุระ ไปทำงาน และท่องเที่ยว

ภาพ เมื่อจัดเป็น Superblocks คือการนำเอาอาคารที่สร้างเป็น Blocks อยู่แล้วในเมือง มาจัดทำเป็น Superblocks อันประกอบด้วย กลุ่มอาคาร (Blocks) 9-12 แห่ง ภายใน Superblocks จะไม่ให้รถภายนอกเข้าไปวิ่ง ปรับให้เป็นทางเดินและจักรยานเป็นหลัก ส่วนรถที่ให้บริการ ขนส่งสินค้า รถพยาบาล หรือที่ได้รับสิทธิพิเศษตามความจำเป็นเข้าได้ตามเวลา

ภาพ จักรยานแบบแบ่งใช้ (Sharing) เมื่อประชาชนจะเดินทางไปที่ไหนๆ ใช้ระบบขนส่งสาธารณะสำหรับระยะไกล และเมื่อต้องเดินทางในช่วงที่ยังต้องเดินทางได้อย่างเร็วพอประมาณ คือ 12-15 กม./ชั่วโมง ก็ใช้รถจักรยานดังที่เห็นดัวกล่าว ใช้เสร็จแล้วก็คืนให้ ณ ที่ๆมีที่จอดในลักษณะแบบเดียวกัน

ในการสรรค์สร้าง Superblock ใหม่ ที่ได้มีการประกวดหนึ่งใน El Poblenou สถาปนิก อาจารย์มหาวิทยาลัย และนักศึกษาได้ทำงานร่วมกับผู้พักอาศัยและธุรกิจในท้องถิ่น ได้ออกแบบทางเลือกในการทำให้ถนนปลอดรถยนต์ ทางแยกหนึ่งได้กลายเป็นที่เล่นของเด็กๆ (Playground) กองทราย โดยใช้ยางรถยนต์และวัสดุที่นำกลับมาใช้ใหม่

เพื่อช่วยให้ประชาชนได้เดินทางโดยไม่ต้องใช้รถยนต์ แผนพัฒนา Superblocks ใหญ่ ได้สร้างทางรถจักรยานยาว 124 ไมล์ภายในปี ค.ศ. 2018

แม้ Superblocks จะต้องใช้เวลาให้คนมีความคุ้นเคย Rueda ได้ให้ข้อสังเกตว่า จริงๆแล้วมีการเปลี่ยนแปลงถนนในเมืองไม่มากนัก ที่มากที่สุดคือการกำหนดให้ถนนมีไว้เพื่อการสัญจรในท้องที่เท่านั้น

ในแผ่นใหม่มีลักษณะหลายอย่างคล้ายกับที่เคยเป็นในเขตเมือง โดย Ildefons Cerdà สร้างสรรค์โดยเขต Eixample ในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ในสมัยที่ยังไม่มีการใช้รถยนต์ ที่เน้นการสัญจรโดยการเดินถนน ที่ Block จำนวนหลายร้อยที่กระจายอยู่ในเขตย่อยต่างๆ Rueda กล่าว

โดยทั่วไป Block หนึ่งๆมีผู้พักอาศัย 5,000-6,000 คน อาศัยอยู่ในเขตที่มีพื้นที่ 160,000 ตารางฟุต Rueda กล่าวว่าทีมงานของเขาจะทำให้ Block มีขนาดใหญ่ขึ้นไปอีก หากได้รับงบประมาณเพิ่มเติม

“ที่จริงประชาชนจะได้ครอบครองถนนอย่างที่เราออกแบบ เพียงต้องให้เวลาอีกสักหน่อย” เขากล่าว

ภาพ จักรยานที่ใช้เพื่อการท่องเที่ยวในเมืองบาร์เซโลนา

ภาพ เมืองบาร์เซโลนาที่สวยงาม ถูกออกแบบมาให้สร้างได้ในความสูงจำกัด มีถนนตัดผ่านเป็นบลอคๆ (Blocks) รถยนต์หรือรถสาธารณะก็วิ่งได้ด้วยความเร็วต่ำ จราจรติดขัด จึงเป็นความจำเป็นที่นักออกแบบได้เสนอให้จัดทำเป็น Superblocks

ภาพ ลักษณะเมืองบาร์เซโลนา อย่างที่เห็นทั่วไป ไม่มีอาคารระฟ้า เกือบทั้งหมดเป็นอาคารแบบ Low Rise

ภาพ จักรยานเช่าใช้ นักท่องเที่ยวที่จะไปเที่่ยวเมืองบาร์เซโลนา ควรศึกษาเรื่องการใช้รถจักรยาน แทนที่จะต้องเดินทางด้วยรถยนต์ส่วนตัว หรือรถแทกซี่ ท่านอาจใช้รถจักรยานในการท่องเที่ยวได้