จากโรงเรียนสารพัดช่าง สู่การเป็นช่างสารพัด (Handyman)

จากโรงเรียนสารพัดช่าง สู่การเป็นช่างสารพัด (Handyman)

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob@sb4af.org

ศึกษาและเรียบเรียงจาก Wikipedia

Updated: May 16, 2012

Keywords: การศึกษา, การช่าง, การอาชีวศึกษา, vocational education, handyman

มาศึกษากันเรื่องความหมายของคำก่อน จาก โรงเรียนสารพัดช่าง สู่ การมีช่างสารพัด

ในภาษาอังกฤษมีเรียกกันหลายคำ เช่น Institute of technology ซึ่งในภาษาไทยจะแปลได้ตรงตัวว่า "สถาบันเทคโนโลยี" ซึ่งจะเป็นสถาบันการศึกษาขั้นอุดมศึกษาชั้นสูงที่เน้นวิทยาศาสตร์ วิศวกรรม และเทคโนโลยีก้าวหน้า เป็นสถาบันการศึกษาเฉพาะทาง อาจมีการวิจัยระดับสูง มีการเรียนการสอนจนถึงในระดับปริญญาเอก

ในอีกความหมายหนึ่ง คำว่าวิทยาลัย/โรงเรียนสารพัดช่าง มีความหมายเป็นโรงเรียนมัธยมศึกษาที่เน้นการฝึกอบรมด้านการอาชีพ (Vocational training) ในประเทศไทยโดยกรมอาชีวศึกษา มีการสอนนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลายที่สอนเพื่อให้มีคนจบไปทำงานที่ต้องใช้ความรู้เรื่องช่างขั้นพื้นฐาน ไปเป็นช่างในสายต่างๆในชุมชน เช่น ช่างไฟฟ้า ช่างเครื่องยนต์ ช่างก่อสร้าง ฯลฯ โรงเรียนเหล่านี้ก็มีประโยชน์ในการพัฒนาประเทศ และพัฒนาชนบท

คำว่า Polytechnic ในภาษากรีกต้นศัพท์ คำว่า πολύ (polú or polý) มีความหมายว่า Many หรือ หลาย ส่วนคำว่า τεχνικός (tekhnikós) ตรงกับในภาษาอังกฤษว่า Arts โรงเรียนแบบ Polytechnic คือโรงเรียนที่นักเรียนมาเรียนรู้ในวิชาการที่มีให้เลือกในหลายๆด้าน ในประเทศไทย โรงเรียนประเภทนี้ไม่ใช้เป็นการศึกษาเตรียมคนในขั้นสูง เป็นเพื่อให้มีความรู้พื้นฐานทางช่าง เรียนตามถนัด แล้วไปหาประสบการณ์ในการทำงานเองเพิ่มเติมขึ้น

แต่อย่างไรก็ตาม Polytechnic schools/collegesในแต่ละประเทศมีการเอาคำนี้ไปใช้ในความหมายที่แตกต่างกัน ในประเทศไทยมีการนำคำว่า โรงเรียนสารพัดช่างมาใช้ ซึ่งผมเห็นว่าเป็นคำที่ดี และอยากจะนำมาพูดคุยในที่นี้

โดยเห็นว่า นอกจากเราจะมีโรงเรียนหรือวิทยาลัยสารพัดช่างแล้ว เราควรคิดถึงการฝึกอบรมคนให้มีความรู้ความสามารถแบบ “ช่างสารพัด” ด้วย ซึ่งในที่นี้ ผมเรียกตามฝรั่งว่า Handyman

ช่างสารพัด ในภาษาอังกฤษเรียกว่า Handyperson หรือ Handyman หรือ Handywoman หมายถึงคนที่มีความสามารถรอบด้านในทางการค้า การซ่อม หรือการบำรุงรักษา คำนี้เมื่อแรกมักจะเป็น Handyman แต่เมื่อเราเข้าสู่ยุคสิทธิและความเท่าเทียมกันของสตรี จึงมีคำว่า Handywoman ในกรณีที่เป็นผู้หญิง หรือใช้เป็นกลางๆว่า Handyperson ซึ่งไม่จำกัดว่าเป็นชายหรือหญิง

คำนี้หากแปลเป็นไทย จะเรียกว่า “ช่างสารพัด” ก็พอจะใกล้เคียงในเวลานี้ มักจะเป็นการทำงานที่เรียกคนที่ทำงานสารพัดที่มีค่าตอบแทน หรือเป็นคนที่มีทักษะความสามารถในการช่างทำอะไรเองที่บ้านได้ โดยจ้างคนอื่นมาทำน้อยที่สุด งานที่มีการจ้างกันสำหรับคนที่จะเป็นช่างสารพัด อาจเป็นงานเล็กๆน้อยๆหรือเป็นงานใหญ่ เช่นงานทาสี (Painting), งานซ่อมผนังห้อง (Drywall repair), งานออกแบบตกแต่งเล็กน้อย (Remodeling), ‘งานซ่อมท่อน้ำ ห้องน้ำ ก๊อกน้ำ (Minor plumbing work), งานซ่อมและปรับปรุงเกี่ยวกับไฟฟ้า (Minor electrical work), และงานประกอบหรือจัดทำเฟอร์นิเจอร์ (Furniture assembly) ซึ่งในปัจจุบันมีประเภทซื้อมาประกอบเอง ทำได้ไม่อยาก

บางฝ่ายมองว่างานแบบนี้น่าจะมีหน่วยงานที่ทำหน้าที่ให้ใบประกอบวิชาชีพ (Licensed) เพื่อเป็นหลักประกันแก่ผู้รับบริการ (Insured) เพราะช่างบางคนเที่ยวไปขันอาสาหรือรับจ้างทำ แต่แล้วทำไม่ได้ งานทิ้งครึ่งๆกลางๆ ทำให้เสียเวลา เสียของ เสียเงิน และในบางสังคมหรือประเทศ ไม่อนุญาตให้ช่างแบบ Handy people ทำงานเกี่ยวกับ งานท่อน้ำ (plumbing), งานเดินสายไฟของอาคาร (electrical wiring), หรืองานวางท่อแก๊สอาคาร (gas-fitting) ด้วยเหตุของความปลอดภัย งานที่ช่างสารพัดจะทำได้ คือเป็นงานท่อน้ำ (Plumbing) เล็กๆน้อยๆ เช่น การติดตั้งหรือเปลี่ยนก๊อกน้ำ งานติดตั้งอ่างน้ำใหม่ งานซ่อมท่อน้ำรั่ว หรือการติดตั้งเครื่องซักฝ้า ที่ต้องมีความรู้เรื่องงานท่อน้ำ

ในหลายส่วนของโลก มีงานสารพัดช่างแบบอาชีพ ที่รับทำงานซ่อมและปรับปรุงในบ้านแบบเล็กๆน้อยๆ บางบริษัทให้หลักประกันด้านผลงาน และแสดงใบอนุญาตในการดำเนินการ และสามารถทำงานให้เสร็จในตามกำหนดเวลา บริษัทที่ทำหน้าที่เหล่านี้ มีทั้งจ้างคนทำงานเต็มเวลา (Full-time), รับทำงานเอง (Direct employees), หรือมีคนหรือทีมงานมารับช่วงงานต่อไป (Sub-contractors) ยกตัวอย่างการใช้งานช่างในชีวิตประจำวัน ยกตัวอย่าง

เมื่อรถคันใหม่ของผมเสีย หรือถึงเวลาต้องตรวจซ่อม ผมก็จะไปใช้บริการที่ศูนย์ของเขา ซึ่งมักจะเป็นที่ๆผมไปซื้อรถของเขา ซึ่งทำหน้าที่เป็น Showroom และเป็นศูนย์ซ่อมบริการไปด้วยในตัว

หากเป็นรถคันเก่าของผม รถอายุ 10-20 ปีขึ้นไป ผมก็จะขับรถไปหาร้านซ่อมรถแบบอิสระที่รู้จักกัน เขาก็จะดูแลซ่อมรถเก่าของผมให้แบบรถเก่า บางส่วนที่ต้องเปลี่ยนอะไหล่ด้วยของใหม่ เขาตรวจดูแล้วเขาก็เปลี่ยนให้ บางอย่างเสียแต่อะไหล่ของใหม่จะแพง เขาก็หาของดัดแปลง หรือของเก่าอย่างที่เราเรียกว่า “เชียงกง” แล้วจัดหามาเปลี่ยนให้

หากมีสิ่งของในบ้านชำรุด ผมก็เรียกใช้บริการตามลักษณะของมัน เช่น เครื่องไฟฟ้าเสีย เช่นพวกเตาไมโครเวฟ ตู้เย็น พัดลม เหล่านี้ก็จะมีร้านซ่อมพวกเครื่องไฟฟ้า หากเครื่องซักผ้าเสีย ก็ต้องใช้บริการช่างเฉพาะด้านมาซ่อม เขามาตรวจเครื่องก่อน แล้วเสนอราคาซ่อม แล้วมักจะซ่อม ณ ที่บ้านเราเลย เพราะการยกหรือเคลื่อนย้ายต้องมีค่าใช้จ่ายมาเกี่ยวข้อง ช่างพวกนี้ใช้ขี่จักรยานยนต์ คล่องตัวในการให้บริการ หากเครื่องปรับอากาศเสีย ก็เรียกช่างซ่อมเครื่องปรับอากาศโดยเฉพาะมา และเขาต้องมีทีมงาน ทำคนเดียวไม่ได้ ส่วนใหญ่มีเครื่องปรับอากาศหลายเครื่อง ก็ใช้การซ่อมบำรุงตามอายุของมัน จ่ายค่าบริการเขาทั้งล้างเครื่อง เปลี่ยนอะไหล่ที่ชำรุด หรือเติมน้ำยา ฯลฯ

แต่มีงานบางอย่างที่เกี่ยวกับบ้านชำรุด เช่น หลังคารั่ว โถส้วมในห้องน้ำแตก ท่อประปารั่ว ต้องการเปลี่ยนสายไฟเก่าในบางบริเวณ งานเหล่านี้เป็นงานเล็กๆน้อยๆที่เกี่ยวกับงานช่างปูน งานช่างไม้ ช่างไฟฟ้า ช่างประปา ฯลฯ เป็นงานเล็กๆน้อยๆที่เราไม่ได้ใช้ผู้รับเหมาก่อสร้าง

งานซ่อมบำรุงหลายๆอย่างนี้ จะมีความต้องการสูงขึ้นมากเรื่อยๆ

 ภาพ งานซ่อมกรอบประตู หน้าต่าง ส่วนใหญ่ยากเกินกว่าคนทั่วไปที่ไม่ได้สนใจงานช่างจะทำได้ ก็ต้องอาศัยบริการจากช่างสารพัด (Handyman)

ภาพ งานซ่อม หรือติดตั้งตู้หรือโต๊ะในห้องครัว หรือบางทีหูบานพับหย่อนหรือหัก ต้องมีการเปลี่ยน งานบางอย่างทำได้เอง งานบางอย่าง เรียกใช้บริการที่คล่องตัว ราคาไม่แพง จะสะดวกกว่า

ภาพ งานต่อเติมระเบียงบ้าน สำหรับคนทั่วไปที่ไม่มีฝีมือช่างไม้ คงจะเป็นการยากที่จะทำได้ แต่สำหรับคนที่เป็นงานช่างระดับ Handyman เขาจะไปหาซื้อของกึ่งสำเร็จรูปที่มีอยู่ในศูนย์อุปกรณ์ อย่าง HomePro หรือบุญถาวร ดังที่มีอยู่ในบ้านเรา แล้วนำมาใช้ในงานสร้าง งานระดับนี้ไม่ต้องถึงกับใช้ผู้รับเหมา

ในสังคมไทยเองกำลังเปลี่ยนไป บางบ้านมีคนพักอาศัยที่มีแต่คนชรา สตรีทำงาน หรือเด็กๆ ที่ไม่สามารถทำงานซ่อมแซมเล็กๆน้อยๆเองได้ บางแห่งเป็นอพาร์เมนท์ให้เช่า ที่ผู้เช่าต้องการบริการเล็กๆน้อยๆ เช่น ก๊อกน้ำรั่ว ต้องเปลี่ยนยาง หรือเปลี่ยนทั้งก๊อกน้ำ เครื่องปรับอากาศเสีย บานพับประตูหรือหน้าต่างหย่อนหรือหัก ปลั๊กไฟเก่าต้องเปลี่ยนใหม่ ฯลฯ เหล่านี้ทำให้ต้องมีคนมารับทำงานแบบมีค่าตอบแทนได้ และทำให้มีอาขีพที่มีรายได้ดีทีเดียว เรื่องนี้วิทยาลัยเทคนิค หรือโรงเรียนสารพัดช่างที่อยู่มากมายในทุกจังหวัด น่าจะมีการจัดฝึกอบรมระยะสั้น (Short courses) ที่ผลิตคนที่มีความสามารถด้านช่างสารพัดที่มักจะขาดแคลนในสังคมนี้

งานซ่อมแซมบ้านที่พักอาศัยแบบเล็กๆน้อยๆนั้น หากเราต้องไปจ้างช่างโดยทั่วไป ก็จะคิดราคาหนึ่ง ซึ่งแพงขึ้นเรื่อยๆ กลายเป็นซ่อมเล็กๆไม่ได้ ต้องรอให้เสียหายมาก แล้วจึงตามช่างมาซ่อมจึงจะคุ้ม การมี Handyman หรือช่างสารพัดใกล้ๆบ้าน จะช่วยปัญหานี้ได้ หรือไม่อีกทางเลือกหนึ่ง คือทำตนแบบคนตะวันตกที่ค่าแรงแพงมากขึ้น เขาต้องเรียนรู้ที่จะทำงานบ้านเล็กๆน้อยๆได้เอง เช่น เปลี่ยนก๊อกน้ำ หลอดไฟฟ้า ซ่อมบำรุงคอมพิวเตอร์ อุปกรณ์น๊อตหลุด หรือหลวม ก็หาทางขันเองให้แน่นขึ้น เดี๋ยวนี้มีออุปกรณ์ช่างที่ทำให้งานซ่อมสบายขึ้นกว่าแต่ก่อน ซึ่งไปเดินดูและเลือกซื้อได้แถวๆ Home Pro, Homework, บุญถาวร อะไรในลักษณะนี้ แล้วไปหาหนังสือช่างมาอ่าน หรือไปฝึกอบรมหลักสูตรระยะสั้นๆ เรียนรู้ไปกับงาน และเมื่อทำซ้ำๆ มีความขำนาญขึ้น ก็อาจจะยึดเป็นอาชีพเสริมไปได้ด้วย

ศึกษาเพิ่มเติม

การที่โรงเรียนช่าง หรือวิทยาลัยเทคนิค จะจัดบริการฝึกอบรมด้านช่างในงานง่ายๆ ที่มีความจำเป็นในชีวิตประจำวันของบ้านและชุมชนต่างๆ เป็นหลักสูตรระยะสั้น หรือระยะกลางให้กับคนที่เขามีความจำเป็นและสนใจแล้ว เก็บค่าเล่าเรียนได้พอประมาณ เขาเรียนไปเล็กๆน้อยๆแล้วเอาไปใช้ประโยชน์ จะดีกว่าไปสอนเป็นหลักสูตรประกาศนียบัตรแบบ ปวช. หรือ ปวส. ซี่งในประเภทหลังนี้ คนจบหลักสูตรไป ก็ต้องไปเป็นลูกจ้างองค์กรขนาดกลางหรือใหญ่ เพื่อให้ได้ประสบการณ์มาสักระยะหนึ่งก่อน แต่ช่างสารพัดนี้มันจะเกิดจากความจำเป็น มีปัญหาแล้วไม่รู้จะทำอย่างไร การฝึกอบรมจึงเป็นความต้องการ ซึ่งต้องฝึกอบรมให้ตรงจุด ใช้เวลาไม่นาน

• การเรียนรู้ทำงานได้เอง (Do It Yourself - DIY)

• งานซ่อมบ้าน (Home repair)

• งานปรับปรุงบ้าน (Home improvement)