ในวงการศึกษา เราพึงใช้ประโยชน์จากทัศนศึกษา (Educational trip)

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob.cooparat@gmail.com

Keywords: การศึกษา, education, ทัศนศึกษา, educational trip, excursion, การท่องเที่ยว, traveling, การเดินทาง, ประสบการณ์ตรง, direct experience

โลกคือหนังสือ สำหรับคนที่ไม่รู้จักท่องเที่ยว เท่ากับเขาอ่านเพียงหน้าเดียว - นักบุญออกัสติน

The World is a book, and those who do not travel read only a page. - Saint Augustine

ทัศนศึกษา หรือการศึกษานอกสถานที่ ในภาษาอังกฤษ ดังในสหรัฐอเมริกาใช้คำว่า Field trip, excursion, ประเทศสหราชอาณาจักร นิวซีแลนด์ และฟิลิปปินส์ใช้คำว่า school trip ในประเทศไอร์แลนด์ใช้คำว่า School tour เป็นการเดินทางโดยกลุ่มคนที่ออกจากสถานที่ๆตนคุ้นเคย ดังเช่นในโรงเรียน หรือมหาวิทยาลัย วัตถุประสงค์ของทัศนศึกษา คือ เพื่อไปสังเกตการณ์เพื่อประโยชน์ทางการศึกษานอกเหนือจากกิจกรรมการศึกษาประจำวัน ไปเพื่อการค้นคว้าวิจัย ไปเพื่อให้ได้ประสบการณ์นอกเหนือจากกิจกรรมที่ทำอยู่ทุกวัน กิจกรรมดังนี้ ดังเช่น การไปค่ายพักแรม (Camping) กับครูและเพื่อนร่วมชั้นเรียน การไปวิจัยก็เพื่อไปสังเกตสิ่งที่ศึกษาในสภาพตามธรรมชาติ และบางทีก็สุมเก็บตัวอย่างมาเพื่อการศึกษาอย่างลึกซึ้งและเป็นระบบต่อไป

ในวัฒนธรรมตะวันตก กิจกรรมเช่นนี้เป็นการจัดในช่วงภาคการศึกษาปกติ มีการพาชั้นเรียนไปเรียนรู้ทางภูมิศาสตร์และธรณีวิทยา ได้เรียนรู้ทฤษฎีวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ (Natural sciences) ชาร์ลส ดาร์วิน (Charles Darwin) เป็นตัวอย่างของคนที่ได้เรียนรู้วิทยาศาสตร์ด้วยการได้ออกไปศึกษานอกสถานศึกษาที่ตนเองทำงานอยู่ บางส่วนอาจไปเรียนรู้ประวัติศาสตร์ สังคม และวัฒนธรรม เป็นต้น

เมื่อสมัยเด็กๆ พอเริ่มมีฐานะ แม่ของผู้เขียนจะไปในกิจกรรมของวัด โดยไปทัศนศึกษา และทอดกฐินที่ประเทศอินเดีย ไปทำบุญ บรรดาลูกๆก็อนุโมทนาด้วย และเวลาได้ไปแล้ว ท่านก็จะมีความสุข การเรียนรู้ด้วยการไปเห็น ไม่ได้จำกัดด้วยวัย เพียงสำหรับเด็กและเยาวชน

เมื่อทำงานต่างจังหวัด ที่มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ซึ่งอยู่ในเขตอีสานใต้ หากจากกรุงเทพฯประมาณ 450 กม. นอกจากผมไปสอนหนังสือแล้ว ยังได้ไปเห็นสภาพแวดล้อมของเมือง ไร่นา และป่าเขา ได้พบกับผู้คนที่แปลกออกไปจากชีวิตประจำวันในกรุงเทพฯ

ในด้านกลับกัน สำหรับนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษาที่สุรินทร์ เขาจะตื่นตัวที่จะเรียนรู้และศึกษา เมื่อเขาได้เปลี่ยนบรรยากาศที่เขาคุ้นเคยที่สุรินทร์และอีสานใต้ มาสู่เมืองใหญ่อย่างกรุงเทพฯ หรือเมืองชายทะเลอย่างพัทยา เพชรบุรี หรือไปได้เห็นสภาพแวดล้อมในประเทศอื่นๆ เช่น ประเทศเพื่อนบ้านอย่าง กัมพูชา ลาว เวียดนาม มาเลเซีย สิงคโปร์ จีน อินเดีย และไปไกลถึงสหรัฐอเมริกา

การเดินทางไปนั้น มีค่าใช้จ่าย ซึ่งผู้เรียนต้องรับผิดชอบเอง สำหรับครูอาจารย์ที่ร่วมไปด้วย ก็ต้องใช้เงินค่าสอนสมทบไปกับการสนับสนุนของมหาวิทยาลัยบางส่วน และจากข้อสังเกตของผม มหาวิทยาลัยยุคใหม่ ครูอาจารย์ไมได้มีโอกาสไปศึกษาต่อต่างประเทศแบบนานๆหลายปีเหมือนสมัยก่อน เพราะเป็นการรับการศึกษาในมหาวิทยาลัยในประเทศเป็นส่วนใหญ่ เขาไม่มีประสบการณ์ในต่างประเทศเหมือนครูอาจารย์มหาวิทยาลัยรุ่นก่อนๆ

แต่ก็นั่นแหละ สำหรับครูอาจารย์และนักศึกษา เมื่อมีโอกาสเดินทางไปแล้ว ก็ต้องใช้ประโยชน์จากการเดินทางไปให้ได้มากที่สุด ทั้งต่อการพัฒนาตนเอง และประโยชน์ทางการศึกษาของสถาบันและวงการศึกษาโดยรวมด้วย ดังนั้นผมจึงเสนอให้ใช้นโยบายว่า ทั้งนักศึกษาและคณาจารย์ ทุกคนเมื่อได้เดินทางไปดูงานแล้ว ต้องศึกษาให้ลึกซึ้งเพิ่มเติม เมื่อไปเห็นมา แล้วยังรู้ไม่ลึกซึ้ง ก็หาอ่านเพิ่มเติม เมื่อเข้าใจชัดเจนแล้ว ก็เขียนเป็นบทความทางวิชาการออกมา ส่วนผมจะทำหน้าที่ให้คำปรึกษา และช่วยปรับปรุงแก้ไข บทความเหล่านี้ก็จะทยอยจัดนำเสนอ (Post) ในระบบออนไลน์ผ่าน Website ที่ผมดำเนินการอยู่ คือ http://pracob.blogspot.com

ดร. สายสุรีย์ จุติกล อาจารย์อาวุโส ท่านให้แง่คิดว่า เมื่อไปทัศนศึกษานั้น ต้องไปมองให้เห็น (To look) ไม่ใช่ไปแล้วเห็น เพราะเพียงลืมตา (To see) ในการที่กษัตริย์ผู้มีสายตาไกลอย่างพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จประภาสยุโรป ไปไกลเหนือสุดจนถึงแถบสแกนดิเนเวีย แต่สิ่งที่ได้กลับมานั้น คือการพัฒนาประเทศไทยให้ก้าวหน้าทันสมัย การรู้เขารู้เรา ทำให้ไทยปลอดพ้นจากภัยการล่าอาณานิคม และคงความเป็นเอกราชไว้ได้จนในปัจจุบัน

ในสมัยโบราณ ผู้ใหญ่สอนว่า “สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น” ครับ ใครที่จะมีส่วนต่อนโยบายด้านใดๆของชาติ หากได้ไปเห็น แล้วนำกลับมาคิด มาศึกษาเพิ่มเติม นำสิ่งที่ได้พบเห็นนั้นมาเป็นแนวคิดในการพัฒนาประเทศและชุมชน ก็จะเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง

การท่องเที่ยวประเทศลาว

ภาพ ตลาดพื้นบ้าน การขายสัตว์ปีก เป็ด ไก่ ขายกันสดๆ

ภาพ ตลาดพื้นบ้านในประเทศลาว

ภาพ ตลาดพื้นบ้านในเมืองขนาดกลาง ในประเทศลาว

ภาพ อาหารการกิน ที่จัดสำหรับนักท่องเที่ยวแบบไทย หรือเวียดนาม

ภาพ ถนนในประเทศลาว ซึ่งเป็นที่ลาดยางแล้ว

ภาพ เด็กๆ ที่มารวมตัวกัน ในหมู่บ้านของชนเผ่า ประเทศลาว ซึ่งไม่ได้แต่งกายตามแบบชนเผ่าแล้ว

ภาพ อนุสาวรีย์การเสียชีวิตในสงครามอินโดจีน ด้วยระเบิดยิงเข้าใส่ในถ้าปิว (Pew Cave, Lao PDR)

ภาพ บ่อน้ำพุร้อน ที่ทางการประเทศลาว หวังพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยว

ภาพ คณาจารย์จากมหาวิทยาลัยราชภักสุรินทร์ (Surindra Rajabhat University - SRRU) ไปทัศนศึกษาประเทศลาว

ภาพ ตลาดของชนชาวเขา ที่มีสินค้าขายนักท่องเที่ยว ซึ่งเป็นพวกพืชผลการเกษตร

การทัศนศึกษากรุงเทพฯ

การท้องเที่ยว ทัศนศึกษาในกรุงเทพฯ ซึ่งมีเรื่องที่จะนำเป็นบทเรียนทางสังคมวิทยา ที่พักาอาศัย ตลอดจนการฝึกอบรมด้านอสังหาริมทรัพย์

ภาพ การใช้ชีวิตของคนกรุงเทพฯ ที่เป็นอันมากต้องอยู่ตามตรอกซอกซอย ต้องใช้การเดินทางด้วยยานพาหนะขนาดเล็ก เช่น มอเตอร์ไซค์ รถตุุ๊กตุ๊ก หรือเดิน

ภาพ ในซอยแคบๆที่คุ้นเคยของคนกรุงเทพฯ ที่เขาต้องเรียนรู้การใช้ชีวิตในแต่ละวัน

ภาพ รถรางไฟฟ้าแบบลอยฟ้า ของ BTS ดำเนินการโดยความรับผิดชอบของกรุงเทพมหานคร

ภาพ MRT ระบบขน่งมวลชนระบบรางแบบใต้ดิน การใช้การขนส่งมวลชนระบบราง ซึ่งยังมีบริการอย่างจำกัด และมีค่าใช้จ่าย

ภาพ สินค้ากระเป๋าและแฟชั่นที่มีขายที่ Platinum ประตูน้ำ กทม.

ภาพ ศูนย์การค้า เสื้อผ้า และเครื่องประดับแบบขายปลีกและขายส่งที่ Platinum ประตูน้ำ กทม.

ภาพ ปัญหาการจราจร ที่มีรถจำนวนมาก แต่ไม่มีถนนจะวิ่งในเมืองใหญ่อย่าง กรุงเทพมหานคร

ทัศนศึกษาสหรัฐอเมริกา

การไปทัศนศึกษาไกลๆอย่างสหรัฐอเมริกา โดยทั่วไปหวังมองหาความร่วมมือทางการศึกษาด้วย แต่นอกจากไปเยี่ยม และพูดคุยกับนักการศึกษาแล้ว ก็คือได้ไปดูสินค้าตามศูนย์การค้าต่างๆ

ภาพ ศูนย์จำหน่ายสินค้าแบบ Outlets อยู่นอกเมืองติดกับถนน Highway ที่ค่าสถานที่ไม่แพง ภาษีต่ำ จูงใจคนซื้อสินค้าที่ลดราคาพิเศษจากบริษัทมี Brand

ภาพ บริษัท Coach จำหน่ายสินค้าประเภทกระเป๋าสตรี ต้องไปศึกษาว่าเขาออกแบบผลิตภัณฑ์อย่างไร จึงทำให้ใช้ได้ยาวนาน ไม่เก่าไปตามแฟชั่นอย่างรวดเร็ว ทำอย่างไร ผู้ผลิตสินค้าไทยจะผลิตสินค้าขึ้นเทียบกับนานาชาติได้

ภาพ คนไทยเมื่อได้ไปต่างประเทศ จะมีคนฝากซื้อของด้วย ซึ่งต้องซื้อหาตามโควต้าน้ำหนัก เพราะกระเป๋าเดินทางกับเครื่องบินมักจำกัดน้ำหนัก

ภาพ กลุ่มคนเดินทางเป็นคณะ ต้องมีขนาดพอเหมาะด้วย เพราะต้องจัดยานพาหนะที่มีขนาดพอเหมาะ สูงสุดไม่ควรเกิน 30 คน

ภาพ ถนนคนเดิน Walking streets ในเมืองใหญ่ในสหรัฐอเมริกา เมื่ออากาศไม่ร้อน หรือหนาวจนเกินไป บรรยากาศเดินบนถนนเช่นนี้ เป็นที่ชื่นชอบของนักท่องเที่ยวนัก

ภาพ "เข้าเมืองตาหลิ่ว หลิ่วตาตาม" การกินอาหาร ก็เลือกกินตามแบบท้องถิ่นเขา เพื่อจะได้เรียนรู้วัฒนธรรม เขากิน Fastbood เราก็ต้องลองไปด้วย ในแบบต่างๆที่หลากหลาย