ไฟเป็นคนรับใช้ที่ดี แต่เป็นเจ้านายที่เลว

ภาพที่ 1 ไฟป่า ไฟที่อาจเริ่มจากคน
หรืออุบัติเหตุตามธรรมชาติ ยากแก่การควบคุม

ไฟเป็นคนรับใช้ที่ดี แต่เป็นเจ้านายที่เลว
ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat

Cw022, Proverbs, สุภาษิต

ในภาษาอังกฤษมีคำสุภาษิตว่า “Fire is a good servant but a bad master.” ซึ่งแปลเป็นภาษาไทยได้ว่า “ไฟเป็นคนรับใช้ที่ดี แต่เป็นเจ้านายที่เลว” ดังในภาษาอังกฤษว่า “Fire, like any other manmade tool or device, will serve man well only when it is controlled and used wisely.”

ไฟ เหมือนกับเครื่องมือที่มนุษย์สร้างขึ้น จะทำหน้าที่รับใช้คนได้ดี ก็ต่อเมื่อ คนรู้ว่าจะใช้มัน และควบคุมมันอย่างฉลาดได้อย่างไร

ไฟเป็นสิ่งมีพลัง มันมีความสามารถในการให้พลังงาน แต่ไฟไม่สามารถควบคุมตัวของมันเองได้ และไฟเป็นเรื่องที่ควบคุมได้ยาก ดังเช่นไฟป่า หรือไฟที่เผาไหม้จากจุดเล็กๆในบ้าน แต่หากควบคุมมันไม่ได้ มันก็สามารถไหม้บ้านได้ทั้งหลัง และลามไปย้งส่วนอื่นๆของชุมชนได้ ซึ่งได้เกิดขึ้นบ่อยๆ

ภาพที่ 2 ไฟ้ที่ไหม้บ้านเรือนหรือเมือง

หากเปรียบไฟเหมือนคน คนบางคนทำงานได้ดี แต่ต้องอย่างที่มีคนควบคุม

เหมือนกวนอูในพงศาวดาร “สามก๊ก” เมื่อถูกสั่งให้ไปรบ ก็จะรบอย่างสุดชีวิต รบจนกว่าจะได้ชัยชนะในที่สุด เขาเป็นนายทหารที่ดี ซื่อสัตย์ ลูกน้องที่ร่วมรบกับเขา ต่างก็รักในน้ำใจที่รบแบบไม่กลัวตาย แต่เขาจะเป็นเจ้านายระดับสูง เป็นผู้ปกครองแผ่นดินไม่ได้ เพราะเมื่อเขามีความกล้าหาญ บ้าบิ่น รบแบบไม่กลัวตาย แต่เขาก็มีอารมณ์วู่วาม ย่อมตกเป็นรองคนที่สามารถใช้สติปัญญา และมีความฉลาดเฉลียวมากกว่า มีเล่ห์มากกว่า หลอกเขาให้จนมุม เพรี่ยงพร้ำได้ง่าย

ในอีกด้านหนึ่ง ไฟคือสัญลักษณ์ของความวู่วาม ใช้อารมณ์ ทำอะไรหมกมุ่น ทำอะไรอย่างมองแต่เพียงด้านเดียว แต่เมื่อจะทำการใหญ่ใดๆ เราต้องใช้มากกว่าอารมณ์ เราต้องหันมาคิดแบบมีวิจารณญาณ ใช้สติปัญญา คิดอย่างเป็นเหตุเป็นผล มองการณ์ไกล และมองอย่างรอบด้าน