ทำนายอนาคตการผลิตรถยนต์ World Auto Production Forecast

ทำนายอนาคตการผลิตรถยนต์ World Auto Production Forecast

By Matthew Keegan
2006

Keywords: cw059 ความเป็นผู้นำ, อนาคตศึกษา

ความนำ

การทำนายของ Matthew Keegan เป็นเรืองที่ทำนายในอดีต และอนาคตได้เคลื่อนมาถึงอีกจุดหนึ่งแล้ว แม้จะจะไม่ถึงปี ค.ศ. 2015 ดังที่เขาคาดไว้ แต่ผมเห็นว่า น่าจะได้ลองมองย้อนว่าสิ่งที่เขาได้ทำนายไว้เมื่อราวๆปี ค.ศ. 2006 นั้นได้เกิดขึ้นจริงหรือไม่ และอย่างไร

ลองอ่านและพิจารณากันดู
ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mial: pracob@sb4af.org
Updated: Saturday, January 30, 2010

การควบรวมกิจการ

การควบรวมกิจการ (Consolidation) จะเกิดขึ้น คือบริษัทยักษ์ใหญ่ จะยังคงอยู่ ไม่ว่าจะเป็น General Motors, Toyota, Ford, DaimlerChrysler, Peugeot/Nissan, Honda, Hyundai, Volkswagen บริษัทยักษ์ใหญ่ของสหรัฐอย่าง GM และ Ford แม้จะสูญเสียความแข็งแกร่งในการผลิตในประเทศสหรัฐอเมริกาไปมาก แต่ก็จะดิ้นรนไปสู่การดำเนินการและการลงทุนในประเทศอื่นๆ และพยายามหาทางผลิตรถยนต์ในราคาถูก ทั้งนี้จะเป็นในลักษณะดิ้นรนเพื่อให้อยู่รอด ต้องมองดูรถยนต์ที่ผลิตโดยอินเดียที่จะส่งไปขายในทั่วโลก หรือรถยนต์จากจีน

การเกิดตลาดใหม่

การเกิดตลาดใหม่ (Emerging Markets) ดังประเทศจีน และอินเดีย และรวมไปถึงชาติใหม่ๆ ในทวีปอัฟริกา แม้จะมีความขัดแย้งรุนแรงทางการเมืองเกิดขึ้น แต่ก็จะไม่ทำให้การใช้รถยนต์ลดลง การเติบโตนี้จะรวมไปถึงชาติในอเมริกากลางและอเมริกาใต้

การพัฒนาของพลังเชื้อเพลิงใหม่

มีความเชื่อกันในเรื่องของการใช้พลังงานเชื้อเพลิงใหม่ คือพวก Hydrogen ส่วนเทคโนโลยีลุกประสม (Hybird Technology) ที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงร่วมกับระบบไฟฟ้าจะเป็นเพียงช่วงความตื่นตัวระยะสั้นๆ แต่ของจริงน่าจะเป็น Hydro cars หรือรถยนต์ใช้ไฮโดรเจนที่สามารถผลิตได้จากน้ำ ซึ่งแน่นอนว่าน้ำนั้นจะมีได้อย่างไม่จำกัด และส่วนการหาทางผลิตไฟฟ้าเพื่อมาใช้ในการแยกไฮโดรเจนจากน้ำนั้น ก็ยังมีช่องทางให้คิดพัฒนากันได้อีกมาก

ประเด็นนี้จึงทำให้รัฐบาลจะมีการบังคับให้การเรียนรู้เทคโนโลยีใหม่ อย่างการใช้พลังงานจากไฮโดรเจน (Hydrogen Technology) เป็นเรื่องที่ทุกบริษัทได้แบ่งปันกัน

การมีเทคโนโลยีใหม่

เทคโนโลยีใหม่ (New Technology) จะทำให้ตัวถังยานพาหนะจะมีน้ำหนักเบา เป็นการลดค่าใช้จ่ายและน้ำหนัก แต่มีระบบที่ฉลาดที่จะเตรียมการเมื่อมีการชนหรือกระแทกรุนแรง ป้องกันการพลิกคว่า หรือสามารถตัดระบบควบคุม เมื่อคนขับไม่อยู่ในสภาพที่จะขับได้ และระบบอัตโนมัติจะเข้ามาทำงานแทน ส่วนระบบบที่นั่ง เสียง แสง และการจัดการอื่นๆ ยังสามารถพัฒนาต่อไปได้

การเกิดระบบขนส่งใหม่

ระบบการขนส่งใหม่ที่ยานพาหนะจะไม่หมดไป แต่จะมีรูปแบบใหม่ๆในเมืองที่การจราจรติดขัด อาจมีรถยนต์ 3 ล้อ หรือเป็นมอเตอร์ไซค์สามล้อ รถยนต์อาจจะออกแบบให้มีการมาพ่วงกันเป็นขบวนเหมือรถไฟ (Train Formation)

Copyright 2006 – Matt Keegan is The Auto Writer covering new cars, the classics, auto parts and accessories, insurance, and more. Are you concerned about the environment? If so Matt invites you to find terrific for less by shopping online for the best inventory. Article Source: http://EzineArticles.com/?expert=Matthew_Keegan

ปี 2553 จุดจบประเทศ ไทย

ปี 2553 จุดจบประเทศ ไทย

จากเอกสารส่งต่อมาทางอินเตอร์เน็ต
วันจันทร์ที่ 3 กันยายน พ.ศ. 2550

Keywords: cw059, ความเป็นผู้นำ, การเปลี่ยนแปลง

ถ้ายังเป็นคนไทยอยู่ช่วยอ่าน ด้วย

เรื่องนี้คนไทยทุกคน ควรที่จะได้รู้.....ประเทศ ต่าง ๆ ในโลกนี้มีเกิด มีดับ ตลอดเวลาประเทศไทยก็ไม่พ้นวิถีนี้เช่น กัน

สืบเนื่องจากการ บรรยายของคุณนิติภูมิ ซึ่งเป็นสื่อมวลชนจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยมอสโค ซึ่ง เป็นสถาบันที่สตาลินสร้างขึ้นเพื่อสร้างภูมิปัญญาหวังครองโลกในสมัยหนึ่งเมื่อ หลายปีก่อนคุณนิติภูมิ ได้ทำนายไว้ว่า ประเทศอินโดนีเชียจะแตกเป็น 6-14 ประเทศ ซึ่งในตอนนั้น นักรัฐศาสตร์ในมหาวิทยาลัยต่าง ๆ หัวเราะจนฟันกระเด็น

แต่ต่อ มาพอปี 2542 เหตุการณ์เริ่มเป็นจริง! ประเทศอินโดฯได้เริ่มแตก เป็น ติมอร์ และตอนนี้ก็กำลังจะเกิดประเทศอาเจะ และอีกหลาย ประเทศที่จะเกิดตาม มาในวัน ที่ 11 ธันวาคม 2543 ที่ผ่านมาที่งานคนดีศรีสังคม ณ หอประชุม วัฒนธรรมฯ คุณนิติภูมิได้บรรยายว่า ประเทศไทยจะต้องแตกเป็นประเทศใหม่ อีก 4 - 6 ประเทศ แน่นอน!ทั้งนี้ไม่ใช่เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่เกิดขึ้นอย่างมีกระบวนการ โดย สถานการณ์จะเริ่มชัดขึ้นในปี 2553 ซึ่งเป็นปีที่ข้อตกลง GATTs จะเริ่มมีผลสมบูรณ์ การค้าเสรีจะมีผลสมบูรณ์สินค้าเกษตร ต่าง ๆ จากต่างประเทศจะทะลักเข้ามาในประเทศไทยจำนวนมหาศาล

ในขณะที่เกษตรกรของไทยจะไม่กินสินค้าเกษตรของไทยด้วยกัน และสินค้าเกษตรของไทย ก็จะขายไม่ออกเนื่องจากมีต้นทุนที่สูงกว่าสินค้าเกษตรจากต่างประเทศประกอบ กับการที่การพัฒนาการเกษตรของไทยได้พัฒนาอย่างผิดทิศทางเป็นการพัฒนาแบบปลูกพืชเชิงเดี่ยว ทำให้คนปลูกลำไยไทยก็จะปลูก แต่ลำไยจะกิน ข้าวก็ต้องซื้อข้าวเวียดนามมากิน คนปลูกข้าวไทยก็ต้องไปซื้อหอม กระเทียมจากจีนมากิน คนปลูก หอม กระเทียมจะไม่ซื้อลำไยจากไทย แต่จะไปซื้อจากเกาหลีมากิน

เป็นวงจรอย่างนี้ทำให้สินค้าเกษตรของไทยขายไม่ได้ เพราะ แม้แต่เกษตรกรไทยด้วยกันก็ยังไม่ซื้อของเกษตรไทยด้วยกันมา กินเนื่องจาก สินค้าของต่างประเทศมีต้นทุนถูกกว่าสินค้าเกษตรของไทย มีต้นทุนที่สูงกว่า เพราะใช้ปัจจัยการผลิตปุ๋ยของต่างประเทศ พันธุ์พืชก็ต้องนำเข้าจากต่าง ประเทศ

เนื่องจากในอีก 10 ปีข้างหน้าพันธุกรรมท้องถิ่นจะถูกทำลาย จาก GMOs และเมื่อเกษตรกรไทย ซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ร้อยละ 80 ของประเทศอยู่ไม่ได้ วิกฤตที่มหาโหดสุดก็จะเกิดขึ้นกับประเทศไทย รัฐบาลไทยจะไม่มีปัญญาที่จะ แก้ไขปัญหาได้ เพราะมาตรการทางการเงินก็จะใช้ไม่ได้ เนื่องจากธนาคารไทยกลายเป็นของต่างประเทศหมดแล้ว

ไฟฟ้าก็แพงขึ้น น้ำมันก็แพงขึ้น โทรศัพท์แพงขึ้นเนื่องจากวิสาหกิจเหล่านี้กลายเป็นของ ต่างชาติหมดแล้ว เขาสามารถตั้ง ราคา ได้ตามใจชอบถ้ารัฐบาลไปขอให้ ลดราคาก็จะได้รับคำตอบว่า เขาจะไม่มี กำไร ธุรกิจจะอยู่ได้ด้วย กำไรเท่านั้น ถ้าเขาไม่มีกำไรเขาก็จะตัด น้ำ ตัดไฟ ตัด โทรศัพท์ คุณเลือกเอาว่าจะยอม จ่ายในราคาที่แพงหรือว่าจะยอมไม่มีใช้

ดัง นั้น รัฐบาลในอนาคตจะได้แต่นั่งทำตา ปริบ ๆ ๆ เมื่อเกษตรกรไทยอยู่ไม่ ได้ การขายที่ดินราคา ถูก ๆ และจำนวนมหาศาลจะตาม มา คนที่มีกำลังซื้อก็คือชาวต่าง ชาติ ซึ่งปัจจุบันก็ปรากฏ แล้วว่าที่ดินบริเวณภาคตะวันออกได้ถูกต่างชาติกว้านซื้อไปเป็นจำนวนมาก แล้ว เกษตรกรไทยที่ขาย ที่ดินได้ ก็ไม่สามารถนำเงินที่ได้ไปลงทุนให้เกิดรายได้ ได้

เพราะธุรกิจอื่นได้ตกอยู่ในกำมือของต่างชาติแล้ว ไม่ว่าจะเป็นการค้าปลีกก็ตก อยู่ในมือของ Big C, Lotus, Carrefour,ธุรกิจอาหารก็ตกอยู่ในมือ ของ KFC, Pizza Hut, McDonald, สิ่งทอเสื้อผ้าก็ของพวก ฝรั่งเศส ฯลฯ ดังนั้น เงินตราของไทยก็มีแต่จะถูกดูดออก เหมือนกับคนที่ เลือดไหลไม่หยุด...

เมื่อคนจนอยู่ไม่ได้...รัฐจะอยู่ได้ฤา ?

4 จังหวัดชายแดนภาค ใต้ จะเป็นแห่งแรกที่จะขอแยกตัวออกจากประเทศ ไทย เนื่องจากความแตกต่าง ที่เห็นชัดเจนและความแตกต่างทางวัฒนธรรม ในปี 2553 คนไทยภาคใต้จะเห็นด้วยกับการแยกประเทศ เพราะเห็นความล้มเหลวของรัฐบาลไทย การเมืองไทย การคัดค้านจะน้อยลง การสนับสนุนให้แยกจะทวีความรุนแรงขึ้น จนรัฐบาลไทยไม่สามารถ ควบคุมได้ถ้ารัฐบาลใช้กำลังทหาร ก็จะถูกต่างชาติส่งทหารมาต่อต้านกองทัพไทย ซึ่งแน่นอนกองทัพไทยไม่มีปัญญาไปต่อสู้อยู่แล้ว การแยกตัวจะสำเร็จได้ในไม่นาน

จากนั้น ภาคตะวัน ออก บริเวณ จันทบุรี ตราด ระยอง ฉะเชิงเทรา จะขอแยกตัวตาม มา เนื่อง จากที่ดินแถบนั้นกลายเป็นของต่างชาติหมดแล้ว เนื่องจากที่ดิน บริเวณดังกล่าวถูกใช้เป็นแหล่งพันธุกรรมของต่างชาติ ทั้ง สมุนไพร อาหารต่าง ๆ เมื่อ รัฐบาลไทยเป็นอุปสรรคของต่างชาติ การขอแยกตัวก็จะทำได้ไม่ ยาก นั่นหมายถึง การซื้อ ประเทศไทย คล้ายกับที่สหรัฐอเมริกาซื้อ รัฐ Alaska จาก Russia ถ้าไทยต่อต้าน เจอทหารต่างชาติ แน่

เราจะเตรียมรับมือกับวิกฤติในอนาคตอย่าง ไร ?

ผมติดตามงานเขียนคุณ นิติภูมิ มาหลายปี และสิ่งที่เขียนในไทยรัฐ หน้า 2 เกือบทุกวันนั้น ไม่น่าเชื่อเลยว่า หนังสือพิมพ์ต่างประเทศจะเอาข้อมูลงานเขียนของนิติภูมิ ไปแปลลงหนังสือพิมพ์ ต่างประเทศ ในการวิเคราะห์บ่อยครั้งที่นิติ ภูมิ มองการค้า การเมือง สังคมไปพร้อมกัน รวมทั้งประวัติศาสตร์เขามองอาเจนติน่า ก่อนล่มสลายทางเศรษฐกิจ

ก่อนล่มจริง..เขาทำนายการเกิดสงคราม อเมริกากับอิรัค ข้อคิดรวมทั้งอนาคตชาวเชเชนไว้น่าสนใจ

ผมว่าสิ่งที่เขาพูดเป็นไปได้ นิติภูมิทำให้ผมต้องกลับมาซื้อของโชห่วยของคนไทย แทนที่ไป เดิน big-c, lotus, careflour, เพราะผมบอกแม่บ้านและลูก ๆ ว่า เราซื้อของร้านโชห่วยข้างบ้าน ไม่ต้องไปห้างใหญ่อีกเพราะอะไร เพราะเราไป คาร์ฟู เงิน 100 บาทที่เราจ่ายไปจะไปสู่ ฝรั่งเศส 86 บาท เหลือให้คน ไทย 14 บาท เพราะของต่างชาติ เกือบ 100 เปอร์เซนต์ บิกซี โลตัสเหมือนกัน

นิติภูมิเคยเอา เปอร์เซนต์ที่ต่างชาติถือหุ้นมาลงให้ดู ของ 3 ห้างดัง ผมตกใจมาก และตัดสินใจซื้อน้ำปลาข้างบ้านตั้งแต่วันนั้น เพราะว่าต่างชาติถือ หุ้นกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ แล้วบาง ห้าง 86 เปอร์เซ็นต์

ผมสอนลูกว่ามันจะ แพงกว่าห้าง 3 บาท ก็ซื้อที่นี่มันจะ แพงกว่า 5 บาทก็ซื้อที่นี่ เพราะมันจะเป็นภาษีคน ไทย กลับมาหาลูกเอง ผมคิดแบบนี้ จริง ๆ ๆ ถ้าซื้อจากห้าง 1,000บาท มันไหลไปต่าง ประเทศ 900 บาท ที่ เหลือ 100 บาท ที่เห็นจ่ายค่ายาม เฝ้าห้างไง มองอาเจนติน่าง่ายนิดเดียว

ห้าง ต่างชาติบุกไปตั้งมากกว่า 400 ห้าง ทั่ว ประเทศ คนอาเจนติน่าจึงทำ เงินส่ง คาร์ฟู ส่งห้างต่างชาติ เกือบ100 เปอร์เซ็นต์ เงินคนทั้งชาติของชาว อาเจน จึงไหลไปหมด ในประเทศจึงไม่เหลือ อะไร ทางสุดท้ายที่ไม่น่า เชื่อเลยว่าทำได้ ผมพาลูกผมหัดทานขนมกรอบให้ น้อยลง เลิก กิน kfc และพยายามทานให้ลด ลง และจำนวนหน ต่อปีน้อย สุด ผม อธิบาย วิธีสิ้นชาติแบบทางเศรษฐกิจตั้งแต่เริ่มจนจบให้เด็กที่ บ้าน และลูกฟัง หัดให้ลูกมาทานบัว ลอย ขนมชั้น ข้าวเหนียวเปียกแทน ถั่วดำข้าว เหนียว ดีครับ ได้ผล...ลูกเปลี่ยนวิธี กิน... วิธีคิดไปเลย... เปลี่ยนไปได้มาก

พอเย็นสั่งผมซื้อเต้าส่วนบ้าง ขนมชั้นบ้าง ลูกเดือย บ้าง ผมพูดนิดนึงที่เขา เข้าใจคือ ผมไปตลาดซื้อไก่ทอดแม่ค้ามา 3 ขาไก่ทอดแบบ ไทย ๆ แล้วผม ไป kfc ซื้อ มา 3 ชิ้น เลือกน่องครับเหมือน กัน ราคาต่างกันลิบเลย ผมก็อธิบายคำ ว่า license (ค่าลิขสิทธิ) ให้ลูกฟัง

ผมบอก ว่า ซื้อ ไก่ 35 บาท ค่า ไก่ 15 บาท ที่เหลือเป็นค่าลิขสิทธ ไก่แม่ค้าที่ถูกเพราะ ไม่มีค่าลิขสิทธิ ใบตองที่ห่อขนมไทย ไม่มีลิขสิทธิ มันเป็นวัสดุ ธรรมชาติ ย่อยสลายได้ไม่ถึง 3 เดือน

ขนมต่าง ชาติ ห่อสวย แพง เพราะ ยี่ห้อมันมีลิขสิทธิ เวลามันหล่นที่ พื้น ไม่มีคนเก็บมันจะย่อยสลายภายใน 200 ปี

ผมสอน แบบนี้ ลูกผมเปลี่ยนวัฒนธรรมไป เลย ผมทำได้และได้ทำแล้ว

ปล.ใคร่จะขอ กรุณาช่วยนำบทความไปเผยแพร่ต่อ จะเป็น พระคุณมากครับ ยาวไปหน่อย แต่อยากให้ อ่าน

อาการโรคหอยแมลงภู่ของผู้นำ

อาการโรคหอยแมลงภู่ของผู้นำ

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob@itie.org

Updated: Saturday, January 30, 2010
Keywords: cw059, ความเป็นผู้นำ

ความนำ

ผู้นำและนักบริหารหลายคนที่ประสบความสำเร็จมาแล้ว เป็นที่ยอมรับของคน รับผิดชอบในงานที่ใหญ่และมีผลกระทบต่อคนมากขึ้น แต่แล้วเขาเหล่านั้นกลับติดยึดกับสิ่งที่เขามีความเชื่อหรือเคยคุ้นเคย และประสบความสำเร็จมาก่อนอย่างไม่ยอมถอนตัว และท้ายสุดนำมาซึ่งความล้มเหลว และความหายนะของส่วนรวม ซึ่งสิ่งเหล่านี้ได้มีนักจิตวิทยาคลินิกได้ไปศึกษาและนำมาเขียน นำเสนอ และให้ชื่ออาการดังนี้ว่า “อาการโรคหอยแมลงภู่” หรือเรียกว่า The Mussel Syndrome เพราะหอยแมลงภู่นั้น โดยธรรมชาตินั้นมันมีชีวิตอยู่ได้ด้วยการต้องหาหลักเกาะ และเกาะไปจนตาย ซึ่งคนบางส่วนก็มีลักษณะเช่นนั้น คือมักจะไปยึดติดกับบางสิ่งบางอย่าง จนกระทั่งไม่สามารถแก้ปัญหาชิวิตทั้งของตนเองและของหมู่คณะ

สำหรับคนที่ต้องการศึกษาลึกขึ้นไปสามารถหาอ่านได้จากบทที่ 3 ของหนังสือเรื่อง The Leadership Mystique: Leading behavior in the human enterprise เขียนโดย Manfred Kets De Vries ตีพิมพ์ลงในวารสาร Financial Times ในปี ค.ศ. 2001 และต่อมาได้รวบรวมเป็นหนังสือ และตีพิมพ์โดย Prentice Hall ในปี ค.ศ. 2006 Manfred Kets De Vries เป็นนักวิชาการชาวเนเธอร์แลนด์ ปัจจุบันเป็นศาสตราจารย์ทางคลินิก การพัฒนาความเป็นผู้นำ มีตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการสถาบันที่มีชื่อว่า INSEAD Global Leadership Centre (IGLC)

ทำไมไม่เปลี่ยนแปลง

เราคงได้เห็นปรากฏการณ์หอยแมลงภู่นี้ในหลายแวดวงในสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นวงการเมือง การบริหาร ธุรกิจ นักบริหารและผู้นำด้านต่างๆ ของเราหลายส่วนได้ติดยึดกับความคิด การปฏิบัติ และความสำเร็จที่ผ่านมา แล้วยังคงทำต่อไปในกรอบความคิดเดิม จนท้ายสุดนำมาซึ่งความล้มเหลว

ในเรื่องของการบริหาราชการแบบรวมศูนย์อำนาจ เคยทำกันมานับเป็นร้อยปี แล้วประสบความสำเร็จในระดับหนึ่ง แต่เมื่อสังคมเปลี่ยนไป ประชาชนมีการศึกษามากขึ้น ท้องถิ่นต้องพัฒนาขึ้น แต่คนทำหน้าที่บริหารไม่ว่าจะเป็นราชการ ส่วนของนักการเมือง นักเลือกตั้ง ก็จะยังคงบอกแก่ผู้คนว่า ประชาชนไทยยังไม่พร้อม คนไทยังด้อยการศึกษา ยังไม่มีวัฒนธรรมของการปกครองตนเอง ทั้งนี้จนต้องปล่อยให้ประชาชนลุกฮือขึ้นมาต่อต้าน

ในแวดวงอุตสาหกรรม จะมีธุรกิจทีเราจะไม่สามารถไปรอดได้หากไม่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างขนานใหญ่ ดังเช่น ธุรกิจสิ่งทอที่ค่าแรงงานสูงขึ้น ค่าใช้จ่ายอื่นๆ ก็สูงตามจนกระทั่งไม่สามารถแข่งขันกับประเทศอื่นๆ ที่เขาเสนอระบบผลิตที่ทำให้สินค้ามีราคาถูกกว่าในคุณภาพที่เปรียบกันได้ อุตสาหกรรมสิ่งทอนั้นได้มีปรากฏการณ์ขึ้นในหลายประเทศ ทั้งในตะวันตก ญี่ปุ่น ฮ่องกง ไต้หวัน ฯลฯ ซึ่งท้ายสุดก็เป็นการผ่องถ่ายไปสู่ประเทศที่ด้อยพัฒนากว่าและมีค่าแรงงานที่ถูกกว่า การปรับตัวของอุตสาหกรรมนั้น อาจต้องมากกว่าเพียงลดค่าใช้จ่าย ควบคุมค่าแรง ทำให้ค่าเงินบาทอ่อนตัวอยู่ตลอดเวลา ซึ่งเป็นไปไม่ได้ และไม่เป็นไปตามธรรมชาติ

ในแวดวงอุตสาหกรรม ประเทศไทยจัดเป็นประเทศผลิตรถยนต์ใหญ่เป็นอันดับที่ 15 ของโลก และกำลังจะแซงหน้าประเทศอิตาลีในเร็วๆ นี้ แต่การผลิตรถยนต์ของไทยขาดการวิจัยและพัฒนาและพัฒนาสนับสนุน เจ้าของกิจการเองก็ไม่ใข่คนไทย เทคโนโลยีที่ใช้เป็นการนำเข้าจากญี่ปุ่น เกาหลี ยุโรป และสหรัฐอเมริกา และระบบการผลิตรถยนต์นี้ ยังไม่ได้มีการพัฒนาเพื่อให้สอดคล้องกับปัญหาการขาดแคลนพลังงานน้ำมันปิโตรเลียม (Petroleum) ซึ่งจะต้องมีการหมดไปอย่างรวดเร็วภายใน 30-40 ปีนี้ ในขณะที่โลกกำลังต้องก้าวสู่ยุครถยนต์ประหยัดน้ำมัน รถยนต์ลูกประสมที่ใช้ไฟฟ้ามาประสมและประสานกับระบบเครื่องยนต์ใช้น้ำมัน หรือไปสู่ยุครถยนต์ใช้ไฟฟ้าทั้งหมด หรือรถยนต์ที่ใช้ไฮโดรเจน (Fuel Cells) ที่แปรน้ำธรรมดานี้แหละให้เป็นพลังงานขับเคลื่อนได้ แต่ระบบการผลิตและใช้รถยนต์ของคนไทยยังไม่ได้สะท้อนทิศทางของการเปลี่ยนแปลง ตรงกันข้ามส่วนใหญ่มองการใช้ชีวิตเหมือนอย่างที่คนชั้นกลางก่อนหน้าเขาได้ปฏิบัติมาก่อน มีเงินมากหน่อยก็ซื้อรถแพง รถหรู หากไม่มีเงินมากนัก อยู่ต่างจังหวัดก็ถอยรถกระบะออกมา แม้โดยความเป็นจริงในทางการเกษตร สามารถแบ่งใช้ยานพาหนะกันได้ ขนาดคนที่ไม่มีเงิน เช่นเด็กนักเรียน นักศึกษา ควรจะขี่จักรยานไปเรียนหนังสือที่โรงเรียนใกล้บ้าน แต่เราจะเห็นเยาวชนมากขึ้นเรื่อยๆ ที่หารถจักรยานยนต์ไว้ขับขี่ ต้องเป็นภาระของพ่อแม่เพิ่มขึ้นไปอีก

ในแวดวงการศึกษา เราเกือบจะไม่เห็นความเปลี่ยนแปลงใดๆ ที่เข้มแข็งจริงจังเพียงพอ บางส่วนเสนอให้ต้องเป็นการ “ปฏิวัติการศึกษา” ไม่ใช่ปฏิรูปการศึกษาเท่านั้น การศึกษาของชาติในช่วงเวลา 20 ปีที่ผ่านมา เราได้ตระหนักว่า ครูอาจารย์และนักวิชาการต่างๆนั้น ไม่ได้รับการพัฒนาและส่งเสริมเพียงพอ อาจารย์มหาวิทยาลัยที่เคยเป็นอาชีพที่สามารถดึงดูดคนเก่งมีความสามารถระดับสูงมาทำงาน และมีทุนการศึกษาส่งไปศึกษาต่อต่างประเทศ แต่ในระยะหลังก็ขาดแคลนในสิ่งเหล่านี้ อาจารย์ในรุ่นที่มีการลงทุนพัฒนากันอย่างดี ก็เกษียณตัวเองไป แต่ก็ยังมีความพยายามที่จะใช้อาจารย์เหล่านี้ไปเรื่อยๆ ยังไม่เห็นแนวทางการสร้างอาจารย์ใหม่อย่างชัดเจน ในขณะที่ประเทศอย่างสิงคโปร์ใกล้บ้านเรานี้เขามองไปที่การแสวงหาอาจารย์เก่งๆ มีความสามารถในระดับโลก เพื่อมาเป็นอาจารย์สอนในมหาวิทยาลัยของเขา แต่สำหรับประเทศไทยนั้น คนเก่งคนมีความสามารถนั้น น้อยคนนักที่จะมาเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัย สิ่งเหล่านี้ปรากฏให้เห็นในทุกมหาวิทยาลัย บางสายวิชามีปัญหามาก บางแห่งมีปัญหาน้อยหน่อย หรือปัญหายังมาไม่ถึง

แล้วอะไรที่ทำให้ผู้นำและนักบริหารที่รับผิดชอบด้านต่างๆ ไม่คิดที่จะปรับเปลี่ยน ทั้งๆ ที่ไม่ยากที่จะรู้ว่าวิกฤติกำลังจะมาถึงในไม่ช้านี้ คำตอบก็คือมันเป็นปัญหาในด้านจิตวิทยาและวัฒนธรรมการพัฒนาผู้นำของเรา ที่มักจะติดยึดกับหลายสิ่งหลายอย่างที่ ท้ายสุดมักคิดว่า เลือกเอาวิธีการเดิม คนเดิมๆ ที่แม้จะอายุมากแล้ว แต่ก็จะยังปลอดภัยกว่า ดีกว่าไปลองของใหม่ที่ไม่รู้ว่าจะมีอะไรเกิดขึ้น และขณะเดียวกันนั้น คนมีอำนาจเอง ก็มักจะเกาะติดยึดกับสิ่งที่เคยทำมา และเห็นว่า “ถ้าไม่ใช่ฉัน สังคมนี้จะไปไม่รอด”

จากแนวคิด 3C’s

ในสังคมโลกปัจจุบัน เรากำลังอยู่ในโลกของความเปลี่ยนแปลง ความแน่นอนที่สุด คือความไม่แน่นอน Manfred Kets De Vries ได้เสนอว่าในการที่เราต้องเข้าสู่โลกยุคใหม่ จากเดิมที่เราเคยติดยึดกับแนวคิด 3C’s นั้น โลกยุคข้อมูลข่าวสารทำให้เราต้องเปลี่ยนไปคิดเป็น 3I’s

โลกยุค 3C ในแบบที่เราติดยึดนั้น ประกอบด้วย เรื่องของ Control, Compliance, และ Compartmentalization

C ที่หนึ่ง คือ Control หรือการควบคุม เราเชื่อว่าอะไรที่เราคุมได้มาก ย่อมดีกว่าอะไรที่เราคุมไม่ได้ หรือคุมได้น้อย เราเชื่อมั่นในระบบสายพานที่เราสร้างขึ้นว่าจะกำกับการทำงานของคนงาน และทำให้คนงานทำตามอัตราการเร่งของสายพาน และทำให้ได้ดังที่ฝ่ายบริหารโรงงานกำหนด แต่เราไมได้ตระหนักว่าโลกของหุ่นยนต์ได้มาถึงแล้ว อะไรที่เคยทำกันอย่างเป็นกิจวัตรนั้น หุ่นยนต์และกลไกควบคุมโดยคอมพิวเตอร์ก็จะสามารถเข้ามาทดแทนได้ ซึ่งพิสูจน์ได้ง่ายๆ โดยดูจากงานธนาคาร ปัจจุบัน เราสื่อสารกับตู้ ATM มากกว่าพนักงานธนาคารเสียอีก

C ทีสอง คือ Compliance หรือการเชื่อฟัง ทำตามกฎระเบียบ หรือกรอบที่มีคนกำหนด และกรอบที่คนกำหนดนั้น มักจะมาจากคนรุ่นก่อนๆ ที่อาจจะอายุมากกว่าคนโดยเฉลี่ยสัก 20-30 ปี การทำตาม หรือยอมตาม คือสิ่งที่ดำเนินการควบคู่ไปกับอีกฝ่ายหนึ่งที่ต้องการควบคุม และ

C ที่สาม คือ Compartmentalization หรือการคิดแบบแบ่งเป็นส่วน ต่างคนต่างทำ ต้วใครตัวมัน ไม่กระทบกันได้จะดีที่สุด สิ่งที่นี้จะเห็นได้จากกิจกรรมหลายอย่าง ดังเช่น ปัญหาความไม่สงบในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ที่ระยะหนึ่งไม่ลงตัวว่าใครรับผิดชอบ ทหารหรือตำรวจ หรือฝ่ายปกครอง จะแบ่งอำนาจกันอย่างไร ท้ายสุดก็เกิดปัญหาต่างคนต่างทำ ไม่ประสานงานกัน และบางกรณีก็จะมีปัญหาขบกันเองระหว่างฝ่ายราชการ

กรณีการบริหารกิจการข้าว ที่เป็นพืชผลการเกษตรหลักของประเทศ โดยหวังว่าการที่รัฐบาลเข้าไปแทรกแซงเพื่อทำให้ราคาข้าวสูงนั้น ก็ยังไม่ชัดเจนว่าจะให้กระทรวงใดรับผิดชอบ จะดูแลด้านส่งเสริมพันธุ์พืชอย่างไร น้ำที่จะใช้ในการเพาะปลูกจะมาจากไหนใครจะดูแล เมื่อผลิตผลออกสู่ตลาด ทำอย่างไรจะรักษาราคาให้อยู่ในระดับที่ดีพอสำหรับชาวนา และเมื่อจะต้องระบายส่งออกไปขายต่างประเทศ จะทำอย่างไร องค์การคลังสินค้าเพื่อการเกษตรแบบรวมศูนย์ หรือธนาคารเพื่อการเกษตร ใครจะดูแล ใครจะรักษากฎ ซึ่งท้ายสุด แนวคิดแบบ Compartmentalization หรือคิดแบบแยกส่วน ไม่บูรณาการ ไม่ประสานกัน และไม่ได้ใช้วิธีการให้ชาวนา หรือชาวบ้านเป็นศูนย์กลาง แต่กลับไปพึ่งระบบราชการแบบแยกส่วน ไม่ประสานงานกัน สิ่งที่ทำออกมาจึงไม่ได้ผลอย่างที่ต้องการ

สู่แนวคิด 3I’s ขจัดการเกาะติด

ในโลกยุคใหม่ โลกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว โลกกำลังเผชิญกับปัญหาโลกร้อน (Global Warming) เพราะทรัพยากรพลังงาน เช่นน้ำมัน แก๊ส ถ่านหิน ที่ใช้เวลาสั่งสมเป็นล้านๆ ปี ได้ถูกนำมาใช้อย่างมากในช่วงเพียง 100 ปีที่ผ่านมา เฉพาะยานพาหนะ ในแต่ละปีมีการผลิตรถยนต์ขึ้นเกือบ 60 ล้านคัน เฉพาะประเทศไทยเองผลิตปีละ 1.2 ล้านคัน เฉพาะประเทศจีนประเทศเดียวมีคน 1300 ล้านคน มีความสามารถในการผลิตและใช้รถยนต์เพิ่มขึ้นในอนาคตอย่างมหาศาล ได้ใช้เวลาพัฒนาระบบผลิตรถยนต์ จนในปัจจุบันได้กลายเป็นผู้ผลิตรถยนต์อันดับสามของโลก ผลิตรถยนต์สู่ตลาดโลกปีละกว่า 7 ล้านคน

ปัญหาโลกร้อน และปัญหาการหมดสิ้นของพลังงานน้ำมัน เร่งขุดหาและใช้กันภายในเวลา 100 ปีนี้ จะมีเวลาอีกเพียง 10-20 ปีที่จะต้องแก้ไขปัญหาโลกร้อน และจะมีเวลาเพียงอีก 30-50 ปีที่น้ำมันปิโตรเลียมจะหมดโลก และหมดจริงๆ หากไม่มีทางเลือกด้านพลังงานอื่นๆที่ดีพอ

ในโลกยุคข้อมูลข่าวสาร เราต้องหันมาให้ความสนใจกับแนวคิดใหม่ คือ 3I’s หรือ “สามไอ” ซึ่งจำเป็นต้องมีวิธีการคิดใหม่ แก้ปัญหาให้ได้รวดเร็ว ด้วยการรู้เร็ว รู้ถูกต้อง และอย่างร่วมมือกัน

โลกใหม่กับ สามไอ ซึ่งประกอบด้วย Information, Ideas, และ Interaction

I ตัวแรก คือ Information หรือข้อมูลข่าวสาร ซึ่งมนุษย์ทุกคนจำเป็นต้องมีการรับข้อมูลข่าวสาร แต่การมีข้อมูลข่าวสารยิ่งมาก ไม่ใช่จะยิ่งดีเสมอไป เพราจะมีปัญหาต่างๆ ตามมา เช่น ข้อมูลล้น (Information Overload) คือคนแต่ละคนได้รับข้อมูลข่าวสารมาก แข่งกันให้ ดังเช่นปัจจุบันนี้ ตื่นนอน เปิดโทรทัศน์ดูข่าวสาร ก็จะมีโทรทัศน์หลายช่องที่จะนำเสนอข่าว มีหนังสือพิมพ์ที่เราบอกรับ รับประทานอาหาร บางคนก็อ่านหนังสือพิมพ์ไป หรือเปิดโทรทัศน์ดูไป เมื่อนั่งรถ หรือขับรถ ก็จะมีวิทยุเปิดฟัง หากบางบ้านมีคอมพิวเตอร์ เปิดติดตามอินเตอร์เน็ต ก็จะมีเสนอข่าวสาร ข้อมูลนานับประการ ข้อมูลต่างๆ จะประดังมาหาเราตั้งแต่เช้าจรดเย็น เวลาทำงานก็จะมีการนำเสนองานที่มีเอกสารแนบมาเป็นอันมาก อ่านกันไม่หวัดไม่ไหว อีกปัญหาที่ตามมาคือ ปัญหา ข้อมูลเลอะ (Un-organized Information) บางส่วนเป็นข้อมูลที่เป็นประโยชน์ บางส่วนเป็นข้อมูลที่ยัดเยียดให้กับเรา เช่นในอินเตอร์เน็ต มีโรคอีเมล์ขยะ หรือ Spammed Mail ระบาด คือบรรดาคนและบริษัทเสียสติที่พยายามจะหาวิธียัดเยียดข้อมูลมาให้เรา สำหรับผมแต่ละวัน มีจดหมายที่ต้องการอ่านสัก 10 ฉบับ แต่ต้องไปเสียเวลาล้าง E-mail ยัดเยียดอีกนับได้สัก 200 ฉบับ และไม่รู้จะไปคัดออกด้วยคำสั่งหรือโปรแกรมได้อย่างไร เพราะมีการทำชื่อผู้ส่งหลอกมาอีก และ ข้อมูลหลอก (Deceptive Information) ข้อมูลประเภทหลอก เช่นหลอกให้ไปเช่าพระและสิ่งศักดิสิทธิ ยัดเยียดผ่านสื่อต่างๆ บางคนเป็นคนสูงอายุทั้งชายและหญิง มีเงินมีทอง ก็ถูกหลอกให้กินยาบำรุง นวดหน้า อบตัว ผ่าตัดเสริมนั่น ตัดนี่ ฉีดสารแปลปลอมเข้าไปในส่วนนั้นส่วนนี้ของร่างกาย ซึ่งในระยะยาว มักจะพิสูจน์ได้ว่าสิ่งเหล่านี้ไม่จิรัง ยิ่งทำในสิ่งไม่เป็นธรรมชาติมากๆ ร่างกายก็จะเสื่อมโทรมเร็ว

ในโลกยุคใหม่ เราต้องการข้อมูลที่ใช้ได้จริง เลือกใช้ได้อย่างรวดเร็ว ตรวจสอบได้ถึงแหล่งที่มา ความถูกต้อง แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดคือคนยุคใหม่ ต้องมีความสามารถที่จะใช้เหตุและผลที่จะตรวจสอบข้อมูลข่าวสารเหล่านั้นว่าเป็นจริงหรือไม่ น่าเชื่อถือหรือไม่ และด้วยเหตุใด เป็นประโยชน์ได้จริงหรือ เป็นแบบชั่วคราว หรือว่ามีผลที่ดีแบบถาวร

I ตัวที่สอง คือ Ideas หรือความคิดความอ่าน ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ และการพัฒนาสิ่งใหม่ๆ ให้เกิดขึ้น อ้นเรื่องของความคิดนั้น ไม่ใช่เป็นเรื่องไปรับมาอย่างเดียว แต่จะต้องมีความคิดใหม่ๆ ที่เกิดขึ้น ความรู้มากมาย แต่หากไม่มีความคิดสร้างสรรค์ที่จะทำสิ่งใหม่ ความรู้เหล่านั้นก็จะหมดค่า หรือลดค่าลงไปในเวลาอันรวดเร็ว

ในการมีความคิดนั้น ไม่ใช่สิ่งที่คิดใหม่ทุกประการจะเป็นสิ่งที่ดี ความคิดบางอย่างที่เป็นการคิดใหม่จริง แต่เป็นความคิดฟุ้งซ่าน คิดแล้วยังไม่มีการตรวจสอบ ก็มีการนำไปใช้กับคนหมู่มาก ใช้กับสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน และไม่สามารถจะพิสูจน็ได้ว่าจะทำให้เกิดความสำเร็จ ตัวอย่างบางรัฐบาล มีความคิดบรรเจิดที่จะทำอะไรมากมาย บางส่วนใช้ได้ แต่บางส่วนคิดขึ้นมาแล้ว เมื่อนำไปดำเนินการอย่างไม่รอบคอบ ก็กลายเป็นความล้มเหลว โดยเฉพาะคิดแบบไปตัดสินใจแทนชาวบ้านเขา คิดว่าจะทำบ้านราคาถูกแจก แต่แล้วก็ไม่ถูกจริง คิดจะหารถแท๊กซี่ราคาถูกให้กับคนขับให้ได้เป็นเจ้าของกิจการเอง แต่ก็ไปบวกกับค่าใช้จ่ายด้านอุปกรณ์สื่อสารที่ท้ายสุดไม่ได้นำไปใช้จริง และอุปกรณ์นับเป็นหมื่นๆบาทต่อชุดนั้น ท้ายสุดก็กลายเป็นความสิ้นเปลืองที่ไม่เกิดประโยชน์ ดังนั้นหากจะให้ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์เกิดประโยชน์นั้น บางทีต้องมีการคิดไตร่ตรอง มีการตรวจสอบ และทดลองใช้และให้เวลาเป็นเครื่องพิสูจน์ ก่อนที่ประชาชนหรือคนทั่วไปจะได้เห็นในหลายๆด้าน ได้ศึกษา และได้ตัดสินใจดำเนินการด้วยตนเอง

I ตัวที่สาม คือ Interaction หรือการมีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน คือต้องคิดและทำร่วมกัน ทำงานกันอย่างเป็นเครือข่าย ในการศึกษาความคิดใหม่ของนักคิดด้านการบริหาร มีเหมือนกันที่เขาบอกว่า คิดแล้วทำเลยหรือเรียกว่า Action-Oriented อย่ามัวแต่ชักช้าเนิ่นนาน คิดแล้วก็ไม่ได้ทำ แต่ในอีกด้านหนึ่ง หากจะทำให้ความสำเร็จนั้นดำเนินไปได้อย่างต่อเนื่อง ก็จะต้องใช้วิธีการร่วมคิดร่วมทำ อย่าไปคิดตัดสินใจในงานใหญ่คนเดียว โดยไม่มีการปรึกษาหรือหาข้อมูลจากรอบด้านเพียงพอ และคิดอะไรได้ ก็ต้องมองวิธีการร่วมกันคิดและร่วมกันทำ ซึ่งฝรั่งเขาเรียกว่า Interactive ตัวอย่างที่จะเห็นได้ชัด เช่น การดำเนินกิจการร้านค้าขนาดเล็ก หากคิดและทำอย่างคนรุ่นพ่อ เคยทำอย่างไร ก็จะทำไปอย่างนั้น อย่างนี้ก็จะไม่สามารถสู้ได้กับบริษัทข้ามชาติที่มาจัดตั้งพวกศูนย์การค้าขนาดใหญ่ อย่างที่เรียกว่า Super Stores, Mega Malls หรือพวกร้านค้าแบบเครือข่าย (Convenient Stores) ที่เปิดบริการแบบตลอด 24 ชั่วโมง ที่มีเปิดกันนับเป็นหมื่นๆ แห่ง

การจะไปห้ามไม่ให้บริษัทต่างชาติเหล่านี้เข้ามาดำเนินการในประเทศ ต่างชาติเขาก็อาจปฏิเสธผลิตผลการเกษตร เช่น ข้าว กุ้ง ไก่ ผัก ผลไม้ และผลผลิตอื่นๆ ของเรา ทางเลือกคือ การต้องเปิดประเทศรับการค้าที่แข่งขันกันอย่างเสรี และเป็นธรรมกับทุกฝ่าย และขณะเดียวกัน สร้างความพร้อมให้คนไทยมีพลังพอที่จะดำเนินกิจการของเขาได้อย่างเข้มแข็ง การต้องร่วมสร้างเครือข่ายความร่วมมือของคนไทย ร้านค้าของคนไทยจะต้องร่วมกัน ต้องมีวิธีการจัดหาและจัดส่งสินค้าไปยังร้านต่างๆ อย่างที่เขาเรียกว่า ระบบ Logistics ต้องมีการปรับสถานที่รองรับผู้ซื้อ จะมีที่จอดรถจักรยาน รถเครื่องสองล้อ หรือรถยนต์นั่งของลูกค้าอย่างไร จะร่วมกับร้านค้าเพื่อนบ้านพัฒนาระบบรองรับร่วมกันได้อย่างไร จะนำรัฐบาลท้องถิ่นเข้ามาร่วมมือด้วยได้อย่างไร จะมีการออกกฎเกณฑ์ หรือกฎหมายบ้านเมืองเพื่อปกป้องธุรกิจให้เกิดการแข่งขันอย่างเป็นธรรมสำหรับทุกฝ่ายได้อย่างไร สิ่งเหล่านี้จะทำอะไรไปตามลำพังไมได้

ทุกคนต้องเป็นผู้นำ

ในโลกที่ไม่มีความแน่นอนนั้น ส่วนหนึ่งจะทำให้คนหันกลับไปสู่ความอนุรักษ์ คิดอย่างไรแบบเอาตัวรอดไว้ก่อน และต่างฝ่ายก็จะคิดเช่นนี้ ดังเช่นเมื่อเกิดปัญหาเศรษฐกิจ ดังเหตุการณ์เศรษฐกิจฟองสบู่ ทุกฝ่ายตระหนกและคิดอย่างเอาตัวรอด เมื่อเศรษฐกิจหดตัว อุตสาหกรรมก็คิดแบบอนุรักษ์ ไม่ขยายงาน หาทางตัดค่าใช้จ่าย เลิกจ้างคนบางส่วนลง แผนขยายงานก็พับไว้ก่อน รอให้ทุกอย่างชัดเจนแน่นอนแล้วจึงค่อยกลับมาลงทุน ธนาคารเองก็คิดอย่างเอาตัวรอด คือไม่ปล่อยเงินให้กู้อย่างง่ายๆ ส่วนที่มีลูกหนี้ ก็จะเร่งรัดหนี้สินอย่างเคร่งครัดเพื่อไม่ให้ปรากฏเป็นหนี้เสีย ฝ่ายธุรกิจรายย่อย คนเบี้ยน้อยหอยน้อย ก็จะได้รับผลกระทบ คนทำงาน เกษตรกร เมื่อเศรษฐกิจไม่คล่องตัว การจับจ่ายใช้สอยก็ลดลง ก็จะกลับไปกระทบกับกิจการของระบบผลิตและบริการ ซึ่งทำให้การจ้างงานลดลง ปล่อยให้มีคนตกงานเพิ่มมากขึ้น กลายเป็นวงจรที่จะสร้างวิกฤติให้หนักหนารุนแรง

ในปี พ.ศ. 2549-2550 แม้เราจะได้เรียนรู้จากยุคเศรษฐกิจฟองสบู่เมื่อกว่า 10 ปีก่อน เราคิดแบบเศรษฐกิจพอเพียงนั้นเป็นหลักที่ใช้ได้ แต่มีเป็นอันมากเราคิดแบบหลักเอาตัวรอด (Survival) ไม่มั่นใจในตนเอง ไม่เชื่อถือในความสามารถของตนเองและคนในสังคม ยึดถือโชคลาภ สิ่งศักดิ์สิทธิ ตกอยู่ในวงจรการควบคุมจากฝ่ายมีอำนาจ ต้องยอมตามในสิ่งที่ไม่มีเหตุผล ไม่มีความชอบธรรม ต้องยอมตามในสิ่งที่ไม่ควรจะต้องยอมตาม และแล้วเราต่างก็จะอยู่กันอย่างต่างคนต่างอยู่ ไม่ดิ้นรนขวนขวาย

ในโลกยุคใหม่ เราต้องเชื่อมั่นได้ว่า ผู้นำที่แท้จริงเริ่มจากตัวเรา เชื่อว่าการเมืองการปกครองประเทศนั้น เราเป็นคนกำหนด ไม่ใช่คนมีอำนาจปืน อำนาจเงิน หรืออำนาจปัญญาที่จะมาใช้อำนาจเหนือคนส่วนใหญ่อย่างไม่เป็นธรรม ต้องเชื่อว่า การนำที่แท้จริงในสังคมประชาธิปไตยนั้นต้องเป็นสังคมที่ต้องมีความเป็นผู้นำก้นตั้งแต่ในครอบครัว ชุมชนเล็กๆ ของเรา ตลอดไปจนระดับภูมิภาคและระดับชาติ และหากเป็นไปได้ เราต้องเข้าไปมีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนาคนและทรัพยากรมนุษย์ของเรา ระบบการศึกษา การฝึกอบรม และการเรียนรู้ตลอดขีวิตของเรา เช่นเดียวกัน การศึกษาไม่ใช้ระบบที่คนมีอำนาจจะมากำหนดให้เรา การศึกษาต้องเป็นของทุกๆคน และทุกๆคนต้องร่วมกันรับผิดชอบ หากเราพลาดไปในคนรุ่นก่อนและคนรุ่นปัจจุบัน เราก็ต้องใช้บทเรียนเหล่านั้น เป็นเครื่องสอน และพัฒนาคนรุ่นใหม่ให้ไม่ต้องพบกับปัญหาอย่างที่เราได้ผ่านมา

อาการหอยแมลงภู่ (Mussel Syndrome)

อาการหอยแมลงภู่ (Mussel Syndrome)

ประกอบ คุปรัตน์
ศึกษาและเรียบเรียง

Updated: Saturday, January 30, 2010
Keywords: cw059, ความเป็นผู้นำ, ความเปลี่ยนแปลง

จากแนวคิดในหนังสือชื่อ The Leadership Mystique: Leading behavior in the human enterprise, 2nd Edition เขียนโดย Manfred Kets De Vries, ในปี ค.ศ. 2006 (Jul 2006, Paperback, 304 หน้า)

ภาพ Mussel เกาะหลัก ยามน้ำลด

Mussel คือหอยประเภท หอยกาบ, หอยแมลงภู่ ซึ่งมีธรรมชาติของการดำรงชีวิตด้วยการเกาะติดหลัก อาจเป็นโขดหิน หรือในกรณีหอยเลี้ยง คือเกาะติดกับหลักที่ชาวประมงติดตรึงกับท้องทะเลตื้น โดยมักจะเลือกบริเวณที่มีน้ำขึ้นลง หรือทางน้ำผ่าน และน้ำนั้นมีความอุดมสมบูรณ์มาก หอยก็จะเติบโตเร็วไว

ภาพ หอยแมลงภู่ ที่เรานิยมบริโภคกัน

อาการหอยแมงภู่ของมนุษย์ (Mussel Syndrome) คืออาการของคนที่ดำรงชีวิต หรือทำงานในแบบที่ต้องมีหลักยึดเกาะ และจะดำรงชีวิตได้อย่างเป็นปกติ หรือเป็นสุข ก็คือต้องอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดี มีความอุดมสมบูรณ์ ไม่มีการเปลี่ยนแปลงในด้านสถานที่และสภาวะแวดล้อม

หลักหรือโขดหินที่เกาะ ทำให้ต้องติดยึดกับสถานที่ ไม่มีการเคลื่อนไหว ไม่ว่าสภาพแวดล้อมภายนอกจะเป็นเช่นไร แต่ก็จะมีสภาพที่นำพาอาหาร น้ำ ความอุดมสมบูรณ์มาให้

หากจะลองสังเกตุให้ดี คนเรามักจะมีลักษณะเป็นดังหอยแมลงภู่ ไม่อย่างใดก็อย่างหนึ่ง มากหรือน้อย

บางคนติดยึดกับห้องนอนที่บ้าน (Place to sleep) หากต้องย้ายไปที่อื่นๆ ดูจะหลับไม่สนิท กระวลกระวาย ผู้เขียนเคยลองสังเกตเพื่อนนักวิชาการบางคน เมื่อต้องเดินทางไปทำงานยังต่างประเทศ หรือไกลบ้าน แล้วนอนหลับพักผ่อนไม่ได้เต็มที่ เพราะแปลกสถานที่ และเมื่อต้องไปตรากตรำ เคร่งเครียดกับการทำงานในต้อนกลางวัน ก็ทำให้ไม่สบายขึ้นได้ บางคนต้องมีวิธีการแก้ปัญหาเพื่อให้นอนหลับได้เป็นปกติที่แตกต่างกันไป เช่น ต้องหาทางออกกำลังกายในตอนเย็นไม่มากพอ ดื่มนมก่อนนอน หรือบางคนต้องกินยานอนหลับ แล้วให้เจ้าหน้าที่โรงแรมปลุก คือทำให้หลับและตื่นได้ตามเวลาอย่างไม่ต้องกังวล

บางคนติดยึดสถานที่ใช้ชีวิต (Places to live) เช่นเมื่อเริ่มทำงานก็ไม่เท่าใด พอจะยอมรับการเปลี่ยนแปลง โยกย้ายไปไหนๆ ได้ แต่พอมีครอบครัว ภรรยาหรือสามีที่ทำงานที่เหมาะสมแล้ว ไม่อยากย้าย ลูกๆติดกับโรงเรียนแล้ว การย้ายของบุคคลใดบุคคลหนึ่งในครอบครัว ก็กลายเป็นการพลัดพรากกัน จึงไม่อยากโยกย้าย ซึ่งบางครั้งทำให้เสียโอกาสด้านการงานที่ดีไป คนที่ทำงานฝ่ายปกครอง ตำรวจ ทหาร หรือถ้าเป็นเอกชน ที่ติดยึดกับสถานที่ ทำงานธนาคารสาขาใดในจังหวัดใด ก็ติดยึดกับที่นั้นๆ และไม่อยากย้ายไปทำงานที่อื่นๆ

บางคนติดยึดกับหน่วยงาน (Organizations) ผูกพันกับสถาบันที่ตนได้เริ่มทำงาน มีความผูกพันสวามิภักดิ์ ไม่อยาก หรือไม่ยอมย้ายไปหน่วยงานอื่นๆ แต่บางครั้งการติดยึดกับหน่วยงานในบางอาชีพ ก็กลายเป็นการตัดอนาคตของตนเองไป เช่นพวกนักคิดสร้างสรรค์ นักโฆษณาประชาสัมพันธ์ การติดอยู่กับหน่วยงานหนึ่งๆนั้นทำให้ไม่ได้มีประสบการณ์ความคิดสร้างสรรค์ หน่วยงานเอง พอใช้คนทำงานที่มีความสามารถ และเขาก็พอใจในที่ทำงาน ก็ไม่ได้คิดหาประสบการณ์การทำงานใหม่ๆให้กับคนเหล่านั้น ทำให้คนที่มีความสามารถนั้นๆ กลายเป็นคนทำงานที่ซ้ำซาก ไม่ได้คิดก้าวหน้า หรือกล้าเปลี่ยนวิธีการคิดและการทำงาน ผลงานจึงขาดความแปลกใหม่ ไม่มีความเปลี่ยนแปลง

บางคนติดยึดกับวิชาชีพ วิชาการ (Professions, academics) เรียนมาอย่างไร ก็ติดรูปแบบของานที่จะทำ เช่น เรียนภาษาฝรั่งเศสมา ก็จะต้องทำงานในสายที่ต้องใช้ภาษาฝรั่งเศสไปอย่างเดียว แต่ในบางสถานะ โอกาสในการทำงานของบางสังคม ภาษาหรือความเชี่ยวชาญที่ได้ศึกษามา อาจไม่ใช่เป็นทางเลือกที่จะเป็นไปได้ดังหวัง เช่นโอกาสการสอนภาษาฝรั่งเศสไม่มี แต่มีเป็นภาษาอังกฤษ ความจริง การปรับเปลี่ยนความรู้ภาษาฝรั่งเศสเป็นภาษาอังกฤษนั้นพอทำได้ เพราะมีรากศัพท์หลายๆอย่างคล้ายกัน ในโลกยุคใหม่มีระบบเครื่องมือช่วยเปลภาษา และคนที่รู้ภาษาฝรั่งเศส ก็จะทำให้รู้รากของศัพท์ภาษาอังกฤษที่จะสามารถอธิบายความหมายได้อย่างลึกซึ้ง คนที่ยอมปรับตัว และสร้างความสามารถเสริมใหม่ๆ ก็จะทำให้มีโอกาสในการทำงานได้มากขึ้น หรือไม่หากจะยึดความถนัดด้านภาษาฝรั่งเศส ก็ต้องยอมโยกย้ายไปสู่สถานที่ๆเขาได้ใช้ความสามารถนั้นๆ แม่จะต้องยากลำบากในการปรับเปลี่ยนสถานที่ ก็ต้องยอม

อย่างไรก็ตาม มนุษย์ไม่ใช่หอยแมลงภู่ การที่เราติดกับหลักเหมือนหอยแมลงภู่นั้น เป็นเพียงด้วยวิธีการคิดและความเคยชิน แต่มนุษ์ทุกคนมีวิสัยทัศน์ มีสมองที่จะรับรู้ข้อมูลข่าวสาร สามารถคิดและกรองสิ่งที่เป็นความซับซ้อนในโลกได้ เมื่อเราเห็นปัญหาและโอกาส เห็นจุดแข็งและจุดอ่อนของสถานที่หรือสถานะที่เราดำรงอยู่ เราก็สามารถปรับเปลี่ยนได้ โดยเลือกไปอยู่ในสถานที่ ในงาน และในบทบาทที่ดีกว่า แม้จะต้องมีการปรับตัว และสร้างขีดความสามารถใหม่ๆ ขึ้นมา

ความสำเร็จในชีวิตของ Sean Connery

ภาพ Sean Connery ในภาพยนตร์เรื่อง From Russia With Love

ความสำเร็จในชีวิตของ Sean Connery

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob@sb4af.org

Updated: Saturday, January 30, 2010
Keywords: cw059, ความเป็นผู้นำ, การเปลี่ยนแปลง

ท่านเซอร์ โธมัส ซอน คอนเนอรี่ (Sir Thomas Sean Connery) เกิดเมื่อวันที่ 25 สิงหาคม ค.ศ. 1930 เป็นนักแสดงภาพยนตร์ที่มีผลงานโดดเด่นมาหลายทศวรรษ ที่ผู้ชมภาพยนตร์รู้จักกันในนาม Sean Connery อ่านว่า ซอน คอนเนอรี่ ผู้ประสบความสำเร็จจากบทบาทพระเอกชื่อ James Bond ในภาพยนตร์ที่สร้างหลายตอน เรื่อง “พยัคฑ์ร้าย 007” ตั้งแต่ตอนแรกๆ เขายุติบทบาทพระเอกนักสืบสายลับ ในภาพยนตร์พระเอกจารชนชุดดังกล่าว หลังจากแสดงได้ 7 ตอน ทั้งๆที่เขาประสบความสำเร็จอย่างยิ่ง แต่ได้ตัดสินใจยุติบทบาทลง และได้หันไปแสดงภาพยนตร์ในบทบาทอื่นๆ ที่หลากหลายขึ้น

ในชีวิตการแสดงภาพยนตร์ เขาได้แสดงทั้งเป็นตัวเอก ตัวรอง ตัวร้าย นักโทษ เป็นกษัตริย์ อาจารย์มหาวิทยาลัย พ่อ ฯลฯ เขาประสบความสำเร็จได้รับรางวัล Academy Award หรือรางวัลตุ๊กตาทองอ้นเป็นรางวัลหลักสูงสุด้านภาพยนตร์ของสหรัฐอเมริกา รวมทั้ง Golden Globe ที่จัดโดยสมาคมผู้สื่อข่าวของสหรัฐที่ทำงานทั้งในประเทศและต่างประเทศ และ BAFTA Award ของประเทศอังกฤษ และได้รับการแต่งตั้งเป็นขุนนางระดับ Sir โดยพระราชินี Queen Elizabeth II ของประเทศสหราชอาณาจักร

ภาพ Sean Connery ถ่ายเมื่อปี ค.ศ. 2008

หาก Sean ยังติดยึดกับบทบาท James Bond ความเป็นนักแสดงของเขาคงไม่ต่อเนื่องยาวนาน และรวมถึงกลุ่มผู้สร้างภาพยนตร์ยังติดยึดกับ James Bond ที่ต้องเป็นคนเดิมที่ประสบความสำเร็จ ภาพยนตร์ชุดนี้ก็คงจบลงไปในเวลาอันสั้น นักแสดงมืออาชีพก็เหมือนกับความเป็นผู้นำ ที่เมื่อถึงจุดแล้ว ก็ต้องกล้าเปลี่ยนกล้าสลัดบทบาทเก่าๆ เพื่อก้าวไปสู่สิ่งใหม่ๆที่เปิดประตู่กว้างขวางกว่า

ผู้นำอุดมศึกษาในอนาคต

ผู้นำอุดมศึกษาในอนาคต

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob@sb4af.org

ความนำ

การก้าวสู่โลกยุค การเมือง เศรษฐกิจ สังคม และเทคโนโลยีใหม่ ผู้นำทางการอุดมศีกษาจะต้องเผชิญกับโลกยุคใหม่

1. การเมืองใหม่ (P – New politics) การเมืองแบบประชาธิปไตย แต่ไม่ใช่ประชาธิปไตยเพียงด้วยการเลือกตั้ง ประชาธิปไตยที่มีลักษณะเป็นทางตรง การมีการกระจายศูนย์อำนาจมากขึ้น

2. เศรษฐกิจใหม่ (E – New economy) เศรษฐกิจใหม่ที่ต้องมีความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมที่ขาดความสมดุลและไม่สามารถดำรงอยู่ได้ หากเน้นเพียงการพัฒนาในแบบที่ผ่านมา

3. สังคมใหม่ (S – New Society) ไม่เพียงสังคมเมือง หรือสังคมชนบท แต่อาจต้องมีการคิดและออกแบบเมืองและชุมชนใหม่ ที่ให้ความสุขแก่คน และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

4. เทคโนโลยีใหม่ (T – New Technology) การศึกษา วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีเป็นเรื่องที่ดำเนินไปคู่กัน แต่อะไรคือเทคโนโลยีใหม่ในศตวรรษที่ 21 นี้

การนำเสนอนี้สามารถหาอ่านได้จาก Manfred kets De Vries ใน The Leadership Mystique: Leading Behavior in The Human Enterprise หน้า 237-

ความสำเร็จขึ้นอยู่กับภายนอก

ความสำเร็จในการทำงานส่วนหนึ่งเกิดจากภายในตนเอง เช่นเรื่องของบุคลิกภาพ เรื่องของ Traits หรือบุคลิกภาพ ความเป็นตัวตนของเรา แต่อีกส่วนหนึ่งก็เป็นอิทธิพลจากภายนอก

อิทธิพลจากภายนอก (Outside influences) อิทธิพลจากภายนอกที่สำคัญมี 2 ส่วน

- ลักษณะสถานการณ์ (Situation) ความสำเร็จของการนำขึ้นอยู่กับสถานการณ์ที่เกี่ยวข้อง และสถานการณ์เป็นต้วกำหนดลักษณะและโอกาสในการนำ

- ลักษณะผู้ตาม (Followers: transferential processes) และกระบวนการที่เกี่ยวข้อง

- ลักษณะของสถาบันลักษณะขององค์การที่เกี่ยวข้อง

การบริหารที่กำหนดทิศทางของตนเองได้ (Self-management)

มิใช่เพียงทำตามคำสั่ง หรือถูกสั่งให้ทำ

คิดเองได้ หาทรัพยากรเองได้ ไม่ใช่รอของบประมาณ คิดได้ทันที หาการสนับสนุนได้ทันที ลักษณะการนำยุคใหม่ เปรียบเหมือนจรวดติดระบบนำวิถีใหม่ที่ต่างจากการยิงปืนใหญ่ในหลายๆทศวรรษหรือศตวรรษที่ผ่านมา

การบริหารในยุคใหม่ให้ และจำเป็นต้องได้รับความเป็นอิสระ (Autonomy) และความสามารถในการทำงานและตัดสินใจที่กว้างขวางกว่าเดิม

การบริหารความซับซ้อนทางด้านปัญญา (Management of cognitive complexity)

เราจะทำความเข้าใจในสิ่งที่ซับซ้อนนี้ได้อย่างไร

ความสำเร็จไม่ได้เกิดจากเพียงตนเอง แต่เกิดจากการต้องทำงานร่วมกับคนอื่นๆ ซึ่งงานทีท้าทาย ก้าวหน้า ก็ต้องใช้คนมีความสามารถ ซึ่งทำให้ต้องไปเกี่ยวข้องกับการใช้ และต้องเข้าใจในความซับซ้อนในเรื่องของสติปัญญา

เรียนรู้วิธีการคิดของคนฉลาด มองหาคนฉลาดอย่างที่คนอื่นๆมองไม่เห็น และเรียนรู้ที่จะทำงานร่วมกับเขา และใช้ประโยชน์จากเขา

การทำความเข้าใจวัฒนธรรมเชิงเปรียบเทียบ (Cultural relativity) หรือ Cultural relativism)

การทำงานจะมีลักษณะข้ามชาติมากขึ้นเรื่อยๆ

เป็นหลักการที่ว่า ความเชื่อและการกระทำของแต่ละบุคคล ควรเป็นการทำความเข้าใจในกรอบของวัฒนธรรมนั้นๆ หลักการนี้เป็นการนำเสนอโดยนักมานุษยวิทยา Franz Boas ซึ่งได้นำเสนอแนวความคิดนี้ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1887 คนจากวัฒนธรรมหนึ่งไปใช้กรอบของอีกวัฒนธรรมหนึ่งไปตัดสินเขา เป็นสิ่งที่คลาดเคลื่อน

ความเข้าใจในเรื่อง Cultural Relativism การจะตัดสินผิดหรือถูก ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมของคนในสภาวะแวดล้อมที่ต่างกัน ในช่วงสมัยที่ต่างกัน

การต้องลงมือทำ (Enactment)

ดูตัวอย่างจากบริษัท BYD เป็นผู้นำการผลิตแบตเตอรี่โทรศัพท์มือถือในประเทศจีน สู่การผลิตรถยนต์ไฟฟ้า อันเป็นอนาคตของรถยนต์ยุคใหม่ และจีนมีโอกาสก้าวนำหน้าประเทศอื่นๆได้

เหมือนกับการเรียนการแสดง การแสดงที่ดีต้องมีการซักซ้อมมาดี แต่ท้ายสุดต้องได้ออกเวที และแสดงในสิ่งที่เตรียมมาและสิ่งที่ได้แสดงไปนั้นคือตัวตัดสิน หากไม่ลองทำ หรือไม่ได้ทำ ก็จะไม่รู้

การลงมือทำต้องมีการเตรียมการที่ดี ต้องศึกษา แต่ท้ายสุดการต้องนำไปสู่การตัดสินใจลงมือทำ แม้ว่าจะมีความเสียงบ้างก็ตาม

การอยู่เฉยๆ หรือหลีกเลี่ยงการตัดสินใจอาจหมายถึงการเสียโอกาสอย่างยากที่จะแก้ไขได้

ความสามารถสร้างสรรค์สิ่งใหม่ (Generativity)

การเรียนจบอะไรมาไม่สำคัญเท่ากับเรียนรู้ที่จะริเริ่มงานใหม่ คิดได้ใหม่ และทำได้ใหม่

คือความสามารถของระบบที่จะสรรสร้างสิ่งใหม่ โดยที่เนื้อหาแล้ว ไม่ได้เกิดจากระบบเดิม ดังเช่น คนที่อาจไม่ได้เรียนมาในสิ่งนั้นๆ แต่เขามีความสามารถที่จะสร้างสิ่งใหม่ โดยที่เขาไม่ได้มีการศึกษาที่เตรียมมาสำหรับสร้างหรือประดิษฐ์สิ่งนั้น

Generativity describes in broad terms the ability of a self-contained system to provide an independent ability to create, generate or produce content without any input from the originators of the system. In semiotics or epistemology, generativity refers to a form of communication that possesses compositionality and the ability to construct complex messages. The philosopher Daniel Dennett has argued that animals cannot have wants or desires in the sense that humans do because they lack a language with compositionality and generativity. Gordon Brittan disagrees with this evaluation.

ทักษะในการสร้างทีมงาน (Team-building skills)

ความสำเร็จขึ้นอยู่กับการสร้างทีมงาน ที่มีผู้ร่วมงานที่มาจากหลายความสามารถ และค่านิยม ทำอย่างไรจึงจะทำให้เขาทำงานไปสู่เป้าหมายเดียวกันได้

สมมุติการพัฒนา “สถาบันการพัฒนาการอุดมศึกษา” มี่หน้าที่พัฒนาความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับอุดมศึกษา การวิจัยทำความเข้าใจ และมีทางออกทางเลือกสำหรับการอุดมศึกษาของชาติ อยากถามว่า สถาบันอย่างนี้ ต้องการใช้อะไรบ้าง

เศรษฐกิจ การเมือง กฎหมาย การบริหาร เทคโนโลยีสารสนเทศ (ICT – Information and Communication Technology) แต่คนที่เชี่ยวชาญด้านต่างๆเหล่านี้มาร่วมกันตอบปัญหาด้านอุดมศึกษา

จะสร้างทีมงาน หรือคนทำงานในสถาบันอย่างนี้ จะทำได้อย่างไร

Team building skills are critical for your effectiveness as a manager or entrepreneur. And even if you are not in a management or leadership role yet, better understanding of team work can make you a more effective employee and give you an extra edge in your corporate office.

การทำให้เกิดความประทับใจ (Impression management)

การทำอย่างไรจึงจะทำให้หน่วยงานขนาดเล็กของเราที่เพิ่งเริ่มต้น ได้รับความสนใจจากผู้คน

การทำให้เกิดความประทับใจ ทำอย่างไรจึงจะทำให้สิ่งที่เรานำเสนอนั้น คนเข้าใจได้ง่าย เร็ว และประทับในความรู้สึกนึกคิด

ดูตัวอย่างจากบริษัท Better Place

การทำให้เกิดความไว้วางใจ (Trust management)

การทำให้รู้จัก แต่การทำให้คนไว้วางใจนั้น เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่สำคัญ

หากเราจะต้องทำการค้าแบบออนไลน์ นับว่าเป็นสิ่งที่ดี แต่ทำอย่างไรจึงจะทำให้ผู้ต้องการใช้บริการวางใจว่าไม่ได้ไปหลอกเขา

ดูตัวอย่างจากบริษัท Toyota Motors เขาฉายภาพสินค้าของเขาว่าเป็นสินค้าที่มีคุณภาพ มีบริการหลังการขายที่ดี รับผิดชอบต่อลูกค้า

ความรู้ในสิ่งที่ทำ (Task-relevant knowledge)

การรู้จักว่า Core Knowledge ของเรานั้น คืออะไร

อะไรคือความรู้แกนหลักขององค์การ Charles Handy Shamrock Organization

องค์การแบบแชมรอค (Shamrock Organization) ประกอบด้วยกลุ่มคนทำงาน 3 กลุ่ม ได้แก่

1. คนทำงานบริหารหลัก (essential executives)

2. คนทำงานขององค์การ (workers) are supported by

3. คนทำงานตามสัญญา (outside contractors) and part-time help.

การต้องมีความรู้ในสิ่งที่ทำ แม้จะไม่รู้ละเอียดในทุกเรื่อง แต่รู้ในสิ่งที่จะก่อให้เกิดประโยชน์

ตัวอย่างบริษัท Tesla Motors บริษัทขนาดเล็กที่ทำรถยนต์ไฟฟ้าที่มีความเร็วที่สุดในโลก ออกตัวได้เร็วกว่ารถใช้เครื่องเผาไหม้ วิ่งได้ระยะทางไกลที่สุดในการชาร์ตไฟเพียงครั้งเดียว

เทคโนโลยีหลักของเขาคืออะไร

- แบตเตอรี่ (Battery)

- ระบบจัดการด้านกำลัง (Powertrain), Motors

- วัสดุศาสตร์ (Material Sciences) – Lithium, Cadmium, Lead, etc.

บทบาทด้านการออกแบบ (Architectural roles)

ในระบบอุตสาหกรรม ต้องมีการออกแบบสินค้าที่ดี และเมื่อออกแบบได้ดี ทดสอบการใช้งานจนมั่นใจแล้ว ก็ต้องมาคิดถึงวิธีการสร้างโรงงานที่จะผลิตสินค้าเหล่านั้นให้ออกมาได้อย่างมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพ

การสร้างคน การสร้างความรู้ การวางระบบออกแบบสถาบันอุดมศึกษา สถาบันวิจัยก็มีลักษณะคล้ายๆกัน

คนจะนำในโลกยุคใหม่ ต้องมีความสามารถดังเป็นสถาปนิกในการออกแบบวิธีการที่จะทำ ซึ่งมีอย่างน้อย 3 เรื่อง

การออกแบบ (Designing)

จะออกแบบในสิ่งที่ทำอย่างไร – การออกแบบทีมงาน การจัดองค์การ ระบบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง การออกแบบวิธีการทำงาน

การควบคุม (Controlling)

จะควบคุมในสิ่งทีทำอย่างไร – จะรู้ได้อย่างไรว่าเขากำลังทำงานในสิ่งที่ได้ตกลงกันไว้ หรือเขาไปทำอย่างอื่นๆ

แมวดำ แมวขาวไม่สำคัญ แต่ขอให้จับหนูได้

การ Outsource เป็นเรื่องจำเป็น แต่ทำอย่างไรจึงจะรู้ว่า เขาได้ทำงานให้กับองค์การ และเพื่อบรรลุเป้าหมาย

การให้รางวัล (Rewarding)

จะมีระบบรางวัล หรือวางรูปแบบระบบรางวัลอย่างไรที่จะสร้างแรงจูงใจในสิ่งที่เขาทำ

การจะให้คนทำงาน เขาก็ต้องรู้ว่า เมื่อเขาทำงานนั้นๆ แล้วเขาจะได้อะไร ระบบรางวัลที่เราจะให้นั้น จำเป็นต้องมีการประกาศล่วงหน้าให้เขาได้รู้ว่า เมื่อเขาทำงานได้อย่างดีตามที่ตกลงแล้ว เขาจะได้รับอะไรบ้าง

แต่ในบางโอกาส เป็นไปได้เหมือนกันที่เราไม่สามารถออกแบบระบบรางวัลไว้ล่วงหน้า แต่ทำให้เขาเชื่อได้ว่า เราจะมีความยุติธรรมและเห็นคุณค่าในสิ่งที่เขาทำ

ลักษณะของบุคคล (Traits)

อาจมีความหมายใกล้เคียงกับบุคลิกภาพ และสิ่งต่อไปนี้ คือลักษณะสำคัญสำหรับนักบริหารและผู้นำในระบบอุดมศึกษาที่พึงมี

ความมีจิตสำนึก (Conscientiousness)

ความมีจิตสำนึก (Conscientiousness) ลักษณะบุคลิกของคนที่ทำอะไรอย่างระมัดระวัง และทำตามมโนสำนึกของตนเรียกหา ซึ่งรวมไปถึง ความมีวินัยในตนเอง (จน), ความระมัดระวัง (carefulness), คิดอะไรอย่างรอบคอบรอบด้าน (thoroughness), การคิดและทำอะไรอย่างเป็นระบบ จัดระบบ (organization), ใช้ตรรกะ ความเป็นเหตุและผลในการตัดสินใจ (deliberation) และความต้องการประสบความสำเร็จ (achievement)

ความไม่หยุดนิ่ง ก้าวไปข้างหน้า (Surgency)

ลักษณะของคนที่ต้องการก้าวไปข้างหน้า (Surgency) ไม่หยุดนิ่ง

Surgency เป็นลักษณะพฤติกรรมที่แสดงออกในสภาพของกลุ่ม ความต้องการที่จะก้าวไปข้างหน้าในชีวิต ไม่ต้องการอยู่ซ้ำที่เดิม

คนไม่หยุดนิ่ง คือคนที่ต้องการมีอิทธิพลต่อคนอื่น ในขณะที่คนมี Surgency ต่ำ จะเป็นคนที่ชอบทำงานคนเดียว ไม่มีความสนใจที่จะไปมีอิทธิพลต่อคนอื่น หรือแข่งขันกับคนอื่น ถือสันโดษ

ความมีพลัง (Energy)

ความมีพลังนั้น หมายถึงการมีสิ่งที่จะทำให้ขับเคลื่อนงานได้

พลังในส่วนหนึ่งคืออำนาจ (Power) ซึ่งมีหลายๆแบบ และคนทำงานบริหารไปสู่ความสำเร็จนั้นจะต้องรู้ว่าจะทำอย่างไรจึงจะเลือกใช้อำนาจต่างๆ ผลักดันให้งานไปสู่ความสำเร็จ

ความสามารถที่จะทำให้ตกลงกันได้ (Agreeableness)

มิใช่เห็นต่างหรือขัดแย้งกันไปเสียทั้งหมด

คนที่มีความเป็นตัวของต้วเองสูง มีอัตตะสูง ก็ทำให้ทำงานร่วมกับคนได้ยาก โอกาสที่จะสำเร็จด้วยทำงานเพียงลำพังนั้น ก็จะมีไม่มากนัก

ทำอย่างไรจึงจะสร้างความเห็นชอบร่วมกัน ทำให้คนที่ต่างกันยอมมาทำงานร่วมกันได้ โดยมีเป้าหมายที่ยึดเหนี่ยวร่วมกันได้

ความฉลาด (Intelligence)

ความฉลาดที่มีหลายๆด้าน แต่สิ่งที่สำคัญที่สุด ต้องมีความฉลาดทั้งทางด้านปัญญา และอารมณ์

- ความฉลาดทางปัญญา (IQ – Intelligence Quotients)

- ความฉลาดทางอารมณ์ (Emotional Intelligence)

- ความฉลาดทางด้านร่างกาย (Physical/Body Intelligence)

- ความฉลาดทางด้านสถานที่ (Spatial Intelligence)

การทำงานไปสู่ความสำเร็จต้องใช้ความฉลาดหลายๆด้าน และฉลาดรอบด้าน

ความเปิดเผย (Openness)

การทำตนเป็นคนเปิดเผย พูดอะไรตรงไปตรงมา ปากกับใจตรงกัน คนเข้าใจได้ง่าย นำไปสู่ความไว้วางใจได้ง่าย

มีลักษณะเปิดใจที่จะรับฟัง (Opendmindedness) ไม่มองเห็นคนอื่นๆที่คิดหรือเห็นต่างจากตนเป็นศัตรู

ความสามารถในการเข้าสังคม (Sociability)

ความสามารถในการเข้าสังคม คนรู้จัก คนฟังแล้วเชื่อ คนไว้วางใจ คนทำงานต้องเป็นคนเข้าสังคมในแบบที่ติดต่อปะทะสังสรรค์กับคน ไม่ใช่ปิดตัวเอง หรือเงียบ

ความมั่นคงทางอารมณ์ (Emotional stability)

ไม่ปล่อยอารมณ์ตนเองไม่ว่าจะเป็นความรัก โลภ โกรธ หรือหลง เป็นตัวทำลาย

ต้องมีความอดทน ประสบปัญหา ก็ต้องมีทางที่จะกลับไปสู่ใหม่ ไม่ท้อถอยง่ายๆ (Persistence) ต้องไม่ใช่ Quiter

สรุป

สรุปหลักและประเด็นของความเป็นผู้นำการอุดมศึกษาในโลกยุคใหม่

บทที่ 10 การสร้างอนาคต

บทที่ 10 การสร้างอนาคต

ประกอบ คุปรัตน์ และ

Pracob Cooparat
E-mail: pracob@sb4af.org
ณัฐนิภา คุปรัตน์
Nattanipha Cooparat

มูลนิธิก้าวไกลในเอเชีย
SpringBoard For Asia Foundation (SB4AF)

Updated: วันศุกร์ที่ 29 มกราคม พ.ศ. 2553
Keywords: cw059, ความเป็นผู้นำ, การจัดการ

บทนำ

การประเมินความสำเร็จของผู้นำนั้นเราประเมินเขาตรงไหน บางคนประเมินผู้บริหารตรงความราบรื่น สามารถทำให้คนทำงานได้อย่างไม่ขัดแย้งกัน สามารถทำสิ่งที่ ทำมาอย่างดีแล้วให้เป็นไปได้ด้วยดีต่อไป แต่ความ สำเร็จของการเป็นผู้นำนั้น คือสามารถแสวงหาโอกาสในการเปลี่ยนแปลงสังคมไปสู่สิ่งที่ดีกว่าด้วย ความที่เป็นคน ไม่หยุดนิ่ง การมีสายตายาวไกล และ การสามารถนำพาสังคมไปสู่สิ่งที่ดีกว่าได้อย่างจริงจัง

มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดอันเป็นมหาวิทยาลัยเก่าแก่ มีประวัติเริ่มเป็นมหาวิทยาลัยเมื่อปีค.ศ.1636 หรือก่อน การประกาศอิสรภาพของประเทศสหรัฐอเมริกา แต่ก็ไม่มีอธิการบดี กี่คนนักที่ได้รับเกียรติในฐานะเป็นนักการ อุดมศึกษาที่ดีเด่น จนกระทั่งได้มีอธิการบดอย่าง Charles Eliot

ในประวัติการทำงานของท่านนั้นจัดเป็นคนที่ไม่ได้ก่อให้เกิดความสงบมากนัก ในยุคสมัยของท่าน เพราะได้ เป็นคนที่ก่อให้เกิดความขัดแย้งทางความคิดมากมาย แต่ท้ายสุดแล้วสิ่งที่ท่านได้นำเสนอจัดได้ว่าเป็นความคิดริเริ่ม ใหม่ สามารถก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง และที่สำคัญที่สุดคือการที่ท่านมีเวลาในการดำรงตำแหน่งนานพอที่จะ ทำให้ความคิดริเริ่มของท่านนำไปสู่ความสำเร็จที่ทำให้เกิดผลยั่งยืนเห็นได้ทั้งภายในสถาบันของท่านเอง และผลกระทบต่อวงการอุดมศึกษาของสหรัฐในระยะต่อมาดุจดังไฟลามทุ่ง

การเป็นผู้นำนั้นเราวัดกันด้วยความสามารถในการเปลี่ยนแปลง ไม่ว่าการเปลี่ยนแปลงนั้นจะเป็นผลมา จากการที่ได้เกิดวิกฤติการณ์แล้วได้มีผู้มาแก้ไข หรือเป็นเพราะได้เสนอการเปลี่ยนแปลงในสถาบัน ที่เต็มไปด้วย ความราบรื่น แต่ไม่มีโอกาสเห็นการเดินในทิศทางใหม่ ตราบจนได้มีผู้นำคนใหม่ที่ได้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่าง แท้จริง

ประเภทของการเปลี่ยนแปลง

การเปลี่ยนแปลงนั้นมีการจำแนกได้เป็นหลายประเภท (types of change) ซึ่ง Lyle E. Schaller ได้นำเสนอ ในหนังสือของเขาชื่อ The Change Agent: The Strategy of Innovative Leadership ได้เสนอเหตุผลในการที่ต้อง มีการปรับเปลี่ยนเอาไว้ 4 ประการ คือ

1. การทำให้ทันสมัย (modernization) ขอยกตัวอย่างจากสังคมไทยเพื่อทำความเข้าใจดังนี้ เช่น การที่รัชกาลที่ 5 ทรงพัฒนาประเทศ โดยทรงนำความรู้และ วิทยาการด้านต่างๆจากนะวันตกมาใช้ ไม่ว่าจะเป็น ทางด้านคมนาคม การสื่อสาร การทหาร การแพทย์และ สาธารณสุข การศึกษา เช่น การใช้คอมพิวเตอร์ เข้าแทนที่ระบบงานพิมพ์ดีดที่มีอยู่เดิม การเปลี่ยนหลักสูตรของโรงเรียนให้มีการเรียนภาษาต่างประเทศ เพื่อตอบ สนองต่อสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป เทคโนโลยีทางโพลีเมอร์สามารถทำให้พลาสติกเข้าทดแทนชิ้นส่วนโลหะที่เคยใช้เดิม หรือผลิตได้ด้วยต้นทุนที่สูงกว่า เช่นพลาสติกแทนขวดแก้ว หรือภาชนะบรรจะภัณฑ์ทั้งหลาย เป็นต้น

2. การปรับเปลี่ยน (transformation) เช่น การปรับเปลี่ยนระบบการเงินจากยึดกับระบบเงินดอลลาร์สหรัฐ ให้กลายเป็นระบบลอยตัวตามกระแสการแลกเปลี่ยนของโลก การเปลี่ยนระบบมาตรฐานการชั่งตวงและวัดแบบ อังกฤษไปใช้ระบบเมตริค การเปลี่ยนแปลงเช่นนี้อาจเป็นการเปลี่ยนเพื่อให้สอดคล้องกับระบบอื่น เช่น การที่มีเครื่อง อะหลั่ยรถหรือผลิตภัณฑ์มีอยู่หลากหลาย จึงมีรวมกันเปลี่ยนไปใช้ระบบอะหลั่ยทดแทนกันได้ เพื่อให้ผู้บริโภคได้ สดวกและประหยัดขึ้นในการซ่อมบำรุงผลิตภัณฑ์ ผู้ผลิตสามารถผลิตสินค้าได้ในราคาต่ำลง หรือการปรับเปลี่ยน เส้นทางการเดินรถต่างๆ เป็นต้น

ในการเปลี่ยนแปลงทั้งสองรูปแบบแรกนี้ คือเปลี่ยนแปลงให้ทันสมัยก็ดี หรือการปรับเปลี่ยนเพื่อให้ สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ใดก็ดี อาจเป็นผลมาจากการมองเห็นการณ์ไกลของผู้นำบางคน โดยที่คนส่วนใหญ่ ยังมองไม่เห็น หรือเป็นความจำเป็นของระบบที่จะไม่เปลี่ยนแปลงไม่ได้อีกต่อไป อาจเป็นการปรับเปลี่ยนจากสิ่งที่แม้ ไม่เปลี่ยนแปลง ระบบก็ยังดำรงอยู่ได้ เพียงแต่อาจไม่ดีพอ แต่มีการเปลี่ยนแปลงอีกแบบหนึ่ง คือการได้ประสบปัญหา แล้ว และจำเป็นต้องเปลี่ยนแปลง คือ

3. การปรับตัวเพื่อให้อยู่รอด (survival adaptation) เป็นความเปลี่ยนแปลงตามความจำเป็น และเพื่อ ความอยู่รอด เช่น คนอ้วนน้ำหนักเกินอันเป็นผลให้ประสบปัญหาจากโรคหัวใจ และเบาหวาน ต้องไปหาแพทย์ และแพทย์ได้สั่งให้ ลดน้ำหนัก 30 กิโลกรัมภายในหนึ่งปี ีเป็นลักษณะการเปลี่ยนแปลงที่จะรอความพร้อมใดๆอีก ต่อไปไม่ได้ เพราะมันเป็นความจำเป็นรีบด่วน คือถ้าไม่ทำ ก็จะต้องได้รับผลกระทบอย่างใดอย่างหนึ่งอย่างแน่นอน โดยทั่วๆไปแล้ว ระบบมีชีวิตตามธรรมชาตินั้นจะมีกลไกอัตโนมัติในการปรับตัว เช่น สัตว์ที่ต้องอาศัยอยู่ในทะเลทราย หรือในที่แห้งแล้งและขาดน้ำดังอูฐ ก็จะมีอวัยวะที่ทำหน้าที่เก็บน้ำสำรองเอาไว้ในตัวมาก หมีที่ต้องอาศัยอยู่ในเขต หนาว ยามฤดูหนาวมาถึงก็ต้องมีสภาพการจำศีล ต้องมีไขมันสะสมเอาไว้พอจากฤดูกาลที่อาหารการกินสมบูรณ์ เพื่อเมื่อขาดแคลนอาหาร ก็จะใช้ชีวิตอย่างสิ้นเปลืองพลังงานน้อยที่สุด โดยต้องนอนยาวนาน ปล่อยให้หัวใจเต้นช้า เป็นต้น

แต่ในระบบสังคมที่ใหญ่ขึ้นเช่นในองค์การขนาดใหญ่ รัฐบาล หรือประเทศนั้น การปรับตัวเพื่อความอยู่รอด เป็นไปได้อย่างเชื่องช้า และถ้ารอให้วิกฤติการณ์มาถึงก่อนนั้นอาจจะไม่ทันการณ์ ในระยะหลังนักศึกษาทางสังคม ศาสตร์ประยุกต์หลายสายจึงได้ให้ความสำคัญกับการเปลี่ยนแปลงแบบมีการเตรียมการณ์ (Planned change) มากขึ้น

จาก Thomas R. Bennett ได้เสนอการจำแนกประเภทของการเปลี่ยนแปลงเอาไว้ (จาก The Change Agent หน้า 34-35 ) ถ้าจะมีการเปลี่ยนแปลงนั้นจะเปลี่ยนที่ตรงไหน ทางเลือกมีอยู่อย่างน้อย 4 วิธีการเป็น ระดับดังนี้

1. การเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง (structure) ดังเช่นบริษัท IBM เนื่องจากประสบปัญหาทางการดำเนินการ ธุรกิจ ประสบการขาดทุนอย่างรุนแรง จึงต้องมีการปรับโครงสร้างใหม่ เพื่อให้มีลักษณะที่ปราดเปรียว (lean and mean) ลดค่าใช้จ่าย ทำให้สามารถผลิตสินค้าแข่งกับตลาดโลกได้

2. การเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี (technology) เนื่องจากเทคโนโลยีในยุคใหม่จะมีศักยภาพเพิ่มขึ้นเป็น ลำดับจนทำให้ระบบเดิมที่เคยใช้อยู่ต้องกลายเป็นสิ่งล้าสมัยไปโดยปริยาย เช่น เมื่อมีโทรทัศน์สีเกิดขึ้นและเทคโนโลยี ได้เผยแพร่ออกไป ทำให้ระบบอุตสหกรรมสามารถผลิตได้ในราคาถูกลง จนในที่สุดได้ทดแทนโทรทัศน์ขาวดำที่มีมา แต่เดิม หรือในอีกตัวอย่างหนึ่ง คือการที่คอมพิวเตอร์รุ่นใหม่ๆได้ออกสู่ตลาดด้วยความสามารถที่สูงยิ่งขึ้นกว่าระบบ ก่อนหน้านั้น แต่ในราคาที่ไม่แพงขึ้น จึงกลายเป็นมาทดแทนของเก่าโดยปริยาย

3. การเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม (behavior) นับเป็นการเปลี่ยนแปลงในระดับบุคคล กลุ่ม หรือองค์การ แต่เน้นที่ระดับปฏิบัติการของแต่ละคน ซึ่งนับเป็นระดับที่สำคัญ เช่น การเลิกสูบบุหรี่ การเปลี่ยนนิสัยการบริโภค วิธีการทำงาน เป็นต้น การเปลี่ยนแปลงเช่นนี้ นับว่ามีความเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงทาง ความเชื่อพื้นฐาน ของคน หรือค่านิยมของเขา หรืออาจเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างของสังคม หรือองค์การทำให้ เขาต้อง ปฏิบัติเช่นนั้น เช่น เขาเลิกสูบบุหรี่ เพราะมีกฏในองค์การนั้นห้ามสูบบุหรี่ในที่สาธารณะ หรือเขาเปลี่ยนนิสัย การ บริโภคต้องเตรียมอาหารแบบใช้เวลายาวนาน มาเป็นการหันไปซื้ออาหารปรุงสำเร็จแล้วทำให้สุกอย่างรวดเร็ว ด้วย เตาไมโครเวฟ เป็นต้น

4. การเปลี่ยนแปลงทางสมมติฐานและค่านิยม (assumptions and values) นับเป็นความเปลี่ยนแปลง ที่ได้มีการซึมลึกเข้าไปอยู่ส่วนในของตัวบุคคลแล้ว มันอาจเป็นผลมาจากกลุ่ม การได้รับการอบรมสั่งสอน หรือเกิด จากการได้สัมผัสข้อเท็จจริงบางประการ แต่อย่างไรก็ตาม การมีความเชื่อพื้นฐานที่เปลี่ยนไปนั้นอาจ ไม่ทำให้ พฤติกรรม ของเขา่เปลี่ยนแปลงไป เช่นคนบางคนเบื่อหน่ายในอาชีพสอนหนังสือแล้ว แต่โดยพฤติกรรมเขาก็ยังต้อง สอนอยู่ ทุกวัน คนบางคนเริ่มเบื่อหรือไม่รู้สึกสนุกกับอาชีพใดๆ แต่ก็ยังต้องทำอาชีพนั้นอยู่ เพราะเขายังไม่มีทางเลือก ในการดำรงชีพได้ด้วยวิธีอื่น

ในอีกวิธีการหนึ่งที่จะมองการเปลี่ยนแปลง ซึ่งสามารถเริ่มได้ในหลายรูปแบบ เราจะเริ่มที่ตรงไหน กล่าวคือ

1. การเปลี่ยนแปลงโดยการเปลี่ยนตัวผู้มีอำนาจ นับว่าได้ผลเร็ว เมื่อเห็นว่าผู้มีอำนาจกระทำการในสิ่งที่ตนไม่พอใจไม่เห็นด้วย ก็ต้องหาทางเปลี่ยนตัวผู้มีอำนาจนั้น บางทีด้วยความเข้าใจว่าระบบนั้นดีอยู่แล้ว แต่เพราะเชื่อว่า คนที่อยู่ในตำแหน่งต่างหากที่ไม่ดี นักการเมืองไทยหลายคนเชื่อว่าระบบราชการไทยนั้นเป็นปัญหาเพราะข้าราชการระดับสูงนั้นไม่สนองนโยบายทางการเมือง ซึ่งก็มักจะหาทางแก้โดยการปลด โยกย้าย หรือปรับเปลี่ยนสลับตำแหน่ง ถ้าเขาเชื่อว่าถ้าควบคุมคนในระดับสูงได้แล้ว ทุกอย่างก็สามารถแก้ไขไปได้ แต่โดยข้อเท็จจริงนั้น ระบบราชการนั้นอาจมีความใหญ่โต และรากเง่าของปัญหาอาจฝังลึกเกินกว่าที่จะแก้ไขได้ด้วยการเปลี่ยนแปลงได้ด้วยการโยกย้ายคนในระดับสูง ดังนั้นจึงพบว่าเมื่อมีการปรับเปลี่ยนโยกย้ายคนแล้ว แต่ผู้เข้าสู่ตำแหน่งใหม่ก็ยังไม่สามารถทำตามนโยบายได้ เมื่อเป็นเช่นนี้ ฝ่ายการเมืองบางคนก็เสนอที่จะให้มีอำนาจในการโยกย้ายข้าราชการในระดับรองลงมาได้ตามลำดับ ซึ่งบางทีอาจไม่ใช่การแก้ไขได้ แต่อาจกลายเป็นการเข้าไปสร้างปัญหาที่ซับซ้อนยิ่งขึ้น

2. การเปลี่ยนแปลงกฏหมาย ระเบียบ หรือกฏเกณฑ์ในสังคมนั้นๆ เช่นการแก้ไขกฏหมาย การให้มีรัฐธรรมนูญ โดยเชื่อว่าถ้ามีรัฐธรรมนูญ และมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรก็จะได้เข้าไปช่วยวางกฏเกณฑ์เพื่อแก้ปัญหาของประเทศได้มากขึ้น ในการบริหารองค์การนั้น ก็มีความเชื่อกันว่าเมื่อมีปัญหา ระบบองค์การก็สามารถออกกฏเกณฑ์ หรือระเบียบเพื่อให้สมาชิกปฏิบัติเป็นการแก้ปัญหาได้ แต่กระนั้นก็ยังพบว่าประชาธิปไตยก็ไม่ก้าวหน้า ยังมีการซื้อเสียงได้ มีรัฐธรรมนูญแล้วคนก็ยังฉีกทิ้งได้เป็นระยะ ในระบบองค์การพอมีคนทำผิดขึ้นมาสักรายจากจำนวนคนเป็นพันๆคน ก็ออกกฏขึ้นมาเพื่อห้ามไม่ให้เกิดพฤติกรรมเช่นนั้นขึ้นอีก แต่ในองค์การที่มีปัญหา ก็มักจะมีคนไปเลี่ยงทำสิ่งที่ไม่ถูกต้องขึ้นในประเด็นอื่นๆอีก เช่น ห้ามสูบบุหรี่ในที่ทำงาน ก็เลยหลบงานเป็นระยะไปสูบในห้องสุขา ในโรงเรียนเพื่อให้สอดคล้องกับการศึกษายุคใหม่ ครูใหญ่จึงห้ามครูลงโทษด้วยการเฆี่ยนตีนักเรียน ครูบางคนเลยเลี่ยงบาลี อาศัยการหยิกที่ท้อง ต่อยท้อง หรือการทำโทษทางจิตใจทดแทน เช่นไม่ยอมพูดด้วย หรือแสดงความไม่สนใจต่อนักเรียนคนที่ต้องการลงโทษ ซึ่งในที่สุดผลที่ปรากฏออกมาอาจเลวร้ายยิ่งกว่าเดิม ซึ่งก็แสดงว่าการออกกฏเกณฑ์นั้นอาจแก้ปัญหาได้ แต่ก็ไม่ใช่วิธีการที่ถูกต้องหรือเหมาะสมเสมอไป

3. การเปลี่ยนแปลงโดยสร้างให้เป็นวัฒนธรรมขึ้น ในสหรัฐอเมริกา เมื่อเปรียบเทียบกับไทย เขามีพัฒนาการทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยมากว่า 200 ปี เขาไม่เพียงพัฒนาไปในทางรูปแบบ แต่ได้มีการพัฒนาไปในด้านวัฒนธรรมและวิถีชีวิตด้วย ประชาธิปไตยของเขาเกิดจากการต้องต่อสู้ มิใช่ได้มาแบบง่ายๆแบบฟ้าประทาน ประธานาธิบดีของเขาตั้งแต่คนแรกก็ได้สร้างประเพณีการไม่อยู่ในตำแหน่งนานกว่า 2 สมัย ระบบการปกครองท้องถิ่น ตั้งแต่ในระดับของแต่ละรัฐ และชุมชนเองก็ได้เป็นเช่นนี้มานับแต่การเริ่มสร้างอาณานิคม ดังนั้น ถ้าจะทำความเข้าใจในรากฐานประชาธิปไตยของสหรัฐนั้น ก็คงจะต้องไปดูวัฒนธรรม และวิถีชีวิตที่เขาได้สร้างสมกันมานับเป็นร้อยๆปี

การเปลี่ยนแปลงที่จะทำได้อย่างสมบูรณ์ที่สุดคือ การที่องค์การหรือสังคมนั้นๆมีการเปลี่ยนแปลงที่สอดคล้องกันในทั้งสามเรื่อง คือได้ หนึ่ง เปลี่ยนแปลงทั้งตัวผู้บริหาร หรือผู้นำที่จะสอดคล้องกับแนวทาง สอง การได้มีกฏหมายรองรับ และสาม คือการได้เปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม ซึ่งสัมผัสกับตัวคนแต่ละคน และเป็นการเปลี่ยนแปลงถึงในระดับฐานราก ซึ่งถ้าสามารถกระทำได้ทั้งสามประการ และทำอย่างเป็นเหตุเป็นผลสอดคล้องกันแล้ว การเปลี่ยนแปลงนั้นก็มีโอกาสประสบความสำเร็จมากและมีผลสืบยืนนาน

แต่ในการเปลี่ยนแปลงใดๆนั้นจะไม่มีโอกาสที่ทั้งสามสิ่งจะบังเกิดได้อย่างสอดคล้องกันมากนัก นอกจาก ว่าจะต้องมีการเตรียมการล่วงหน้า หรือมีความสุกงอมในสถานการณ์รองรับ ถ้าเช่นนั้น เราจะพบว่าการ เปลี่ยนแปลง ที่จะประสบความสำเร็จนั้นอาจเริ่มมาจากอย่างใดอย่างหนึ่งก่อน เช่นจากสภาพแวดล้อมที่ เปลี่ยน แปลงไป ประชาชน หรือคนในสังคมนั้นๆได้มีการปรับเปลี่ยนไปล่วงหน้าแล้ว จึงได้มีการปรับเปลี่ยนใน ตัวผู้นำ และการแก้ไข กฏระเบียบ ในสังคมรองรับ ซึ่งการเปลี่ยนแปลงเช่นนี้ จำเป็นต้องอาศัยความเป็น ผู้นำที่มีสาย ตายาวไกล และวางแผนเตรียม การณ์รองรับไว้ได้ ในทัศนะผู้เขียนอยากให้ความ สนใจไปที่การ เปลี่ยนแปลง ทางผู้นำ แต่ทั้งนี้มิได้หมายความถึงผู้นำ ในระบบปกติ แต่เป็นผู้นำที่อาจอยู่นอกระบบ ที่เขาสามารถ นำพาสังคม ไปสู่การเปลี่ยนแปลงได้ ทำให้มีการกำหนด ระเบียบของสังคมได้ และสามารถสร้าง วัฒนธรรมใหม่ให้เกิดขึ้นได้

ประเภทของการเปลี่ยนแปลง จำแนกโดยแหล่ง หรือแรงจูงใจได้เป็น 2 ลักษณะ้ดังต่อไปนี้

1. เกิดจากแรงจูงใจภายใน (internally motivated decision) และ

2. เกิดจากแรงจูงใจภายนอก (externally motivated decision)

การเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากแรงจูงใจภายนอก เช่น การได้รับเงินทอง สินจ้าง เกียรติยศชื่อเสียง ความยอมรับ เหล่านี้จัดเป็นแรงจูงใจที่เกิดจากภายนอก แต่การเปลี่ยนแปลงบางอย่างเกิดจากสิ่งที่มาจากภายใน ของตัวคนนั้น กล่าวคือ แม้เขาไม่ได้รับเงินทอง ไม่ได้รับความปลอดภัยหรือ ความมั่นคงในชีวิตการงาน หรือชื่อเสียง เกียรติคุณ แต่เขาก็ยังต้องการทำในสิ่งนั้น อาจจะด้วยความชอบ หรือเห็นคุณค่าในสิ่งนั้น การเปลี่ยนแปลงที่จะมี คุณค่านั้นจะสำคัญมากคือการได้คนทำงานที่มีแรงจูงใจในระดับสูง คือคนที่มีแรงจูงใจจากภายในของเขา เพราะ งานหลายอย่างนั้นมีความสำคัญต่อสังคมมาก แต่สำหรับตัวผู้นำการเปลี่ยนแปลงแล้ว มันอาจหมายถึงการต้อง สูญเสียหลายอย่างในชีวิต

(Lyle E. Schaller The Change Agent: The strategy of Innovative Leadership. Nashville: Abingdon Press, 1972. pp.33-)

เมื่ออยู่ท่ามกลางสถานการณ์ที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงนั้น ระบบสังคมหรือมนุษย์มีพฤติกรรมที่แสดงออก ต่อการเปลี่ยนแปลงได้ดังนี้ คือ

1. การอยู่เฉยๆโดยไม่เปลี่ยนแปลง ไม่รับรู้เหมือนหมีหรือกบจำศีล อาศัยความสามารถในการอดทน การอยู่แบบอดและออม มีสภาพเหมือนครึ่งหลับครึ่งตื่น แล้วก็สามารถอยู่ในสถานการณ์ใหม่ได้ ในทางธุรกิจก็สามารถทำได้ แม้ในสังคมใหญ่จะมีแนวโน้มการก้าวสู่ความเป็นชุมชนอุตสาหกรรม แต่คนที่ยังอยากทำการเกษตรเหมือนเดิม ก็ยังสามารถมีชีวิตอยู่ได้ ใครๆอยากไปแต่งตัวแบบตะวันตก แต่คนบางคนใส่ผ้าถุง นุ่งโจงกระเบน หรือใส่เสื้อม่อฮ่อมก็อยู่ได้ ใครอยากฟังเพลงแบบตะวันตก แต่คนฟังเพลงไทยสมัยเก่า หรือเพลงไทยเดิมก็อยู่ได้

2. การตอบโต้โดยการต่อต้านการเปลี่ยนแปลง (reactionary) การยิ่งยึดมั่นในกลุ่มของตนโดยไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นก็เป็นไปได้ การตอบโต้การเปลี่ยนแปลงด้วยการต่อต้านออกมาทั้งโดยซึ่งหน้า และโดยลับหลังนั้น มีปรากฏให้เห็นในทุกประวัติของการเปลี่ยนแปลง ในประเทศจีนคอมมิวนิสต์เมื่อจะเปลี่ยนระบบการปกครองและเศรษฐกิจของประเทศไปสู่ความเป็นสังคมนิยมได้ในยุคหลังสงครามโลกครั้งที่สองนั้น ก็ต้องผจญกับการต่อต้าน และตามล้างอย่างรุนแรง ในประเทศไทยได้มีการปรับเปลี่ยนประเทศไปสู่ความทันสมัย ก็ได้รับการต่อต้านจากผู้มีความคิดอนุรักษนิยมหลากหลายกลุ่ม การรุกจากห้างสรรพสินค้าที่มีเครือข่ายระดับประเทศและระดับนานาชาติไปสู่ภูมิภาคนั้น ก็ได้รับการต่อต้านอย่างรุนแรงจากพ่อค้านักธุรกิจท้องถิ่นอย่างมากเช่นกัน เหล่านี้เป็นตัวอย่างรูปธรรมที่มีให้เห็น

3. การเปลี่ยนแปลงแบบช้าๆ เปลี่ยนแบบไม่ค่อยอยากจะเปลี่ยน (slow-down) เป็นการปรับเปลี่ยนเหมือนกัน แต่ทำอย่างไรจึงจะเปลี่ยนให้น้อยที่สุด ในระบบราชการสามารถกระทำได้โดย "ดองเรื่อง" ถ้าส่งเรื่องผ่านมาก็เก็บเข้าลิ้นชัก หรือไม่ก็ตั้งคณะกรรมการเพื่อศึกษา ถ้าเป็นไปได้ ก็ไม่ระบุวันเสร็จ การแต่งตั้งคณะกรรมการก็ให้มีขนาดใหญ่ กรรมการจัดวันประชุมให้น้อยวัน แต่ประชุมแต่ละครั้งก็สร้างเรื่องให้ถกเถียงกันในประเด็นเล็กๆน้อยๆ ปล่อยให้เรื่องยืดเยื้อยาวนาน ตัวอย่างเหล่านี้เห็นได้จากบรรดนักรัฐประหารฉีกรัฐธรรมนูญทิ้ง แล้วก็ตั้งคณะกรรมการขึ้นมาร่างรัฐธรรมนูญ การพิจารณาปฏิรูประบบราชการในหน่วยงานต่างๆที่อาจทำให้ข้าราชการเสียประโยชน์ ถ้ามีการส่งเรื่องเข้าไปสู่ระบบราชการให้พิจารณา ก็จะได้รับการตอบสนองแบบชะลอเรื่อง ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ธรรมดาที่พบเห็นกันอยู่ ด้วยเหตุนี้ บางคนจึงเรียกว่าพฤติกรรมนี้ว่า ไม่ใช่เป็นการปฏิรูป แต่เป็นการเปลี่ยน "แบบปฏิโลม" คือ ผู้นำ หรือผู้มีอำนาจในระบบไม่ยอมเปลี่ยนแปลงจริงจัง แต่จะแสดงออกมากลบเกลื่อนด้วยการให้ความหวัง ปลอบโยน แต่แล้วก็ไม่เปลี่ยนแปลง

4. การเปลี่ยนแบบปรับตัวตาม (adaptation) การปรับเปลี่ยนโดยไม่ยึดติด ไม่รีรอ แต่ก็ถือเป็นการปรับตาม เหมือน โป็ะท่าเรือลอยน้ำที่เป็นการแปรตาม ถ้าน้ำขึ้น โป๊ะก็ลอยตัวตาม แต่ถ้าน้ำลง ก็จะลดระดับลงตาม ในทางสังคม ระบบเศรษฐกิจในยุคใหม่ถูกกำหนดให้ต้องเป็นการแข่งขันในตลาดเสรีระดับโลก ข้อตกลงทางการค้า เรื่อง GATT (General Agreement on Trades and Tariff) นโยบายทางการเงินการคลังในยุคใหม่ ทำให้ประเทศไทยต้องอาศัยมาตรการปรับเปลี่ยนนี้อย่างไม่มีทางเลือกมากนัก เช่น การไม่สามารถสร้างกำแพงภาษีปกป้องสินค้าที่ผลิตได้ภายในประเทศมากนัก เพราะถ้าปกป้องมาก สินค้าที่เราสงออกก็จะได้รับการกีดกันทางการค้าเช่นเดียวกัน ซึ่งก็จะไม่เป็นผลดีต่อใคร

5. การปรับเปลี่ยนแบบเตรียมการล่วงหน้า (proactive change) นับเป็นการปรับเปลี่ยนอย่างมีการเตรียมการณ์ เหมือนกับการมองเห็นอนาคตให้ได้ล่วงหน้าสักระยะหนึ่ง เพื่อให้มีเวลาในการปรับเปลี่ยนสำหรับอนาคต ต่อไป เหมือนการขับรถยนต์ที่เราสามารถมองเห็นทางไป ไกลล่วงหน้าเป็นร้อยเมตร เมื่อเห็นอุบัติเหตุหรือ สัญญาณเตือน เกิด ขึ้นข้างหน้า ก็สามารถเบาเครื่องยนต์ เพื่อเตรียมพร้อมจะหยุดรถ หรือหลบหลีกได้ล่วงหน้า

แต่ระบบสังคมไม่ว่าจะเป็นระดับประเทศ ชุมชน องค์การ หรือครอบครัวนั้นอยู่ในสถานะที่ต่างกัน และ ไม่สามารถขับเคลื่อน หรือปรับเปลี่ยนได้เหมือนอย่างรถยนต์ ซึ่งสามารถตอบสนองต่อการตัดสินใจได้ทันที ระบบ สังคมมีรูปแบบตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงไม่เหมือนกัน และขึ้นอยู่กับตัวแปรที่แตกต่างกัน ในสังคมนั้นมักมีคน ที่เป็นอนุรักษนิยม กับคนต้องการเปลี่ยนแปลงร่วมอยู่ด้วย มีทั้งคนสูงวัย กับคนรุ่นหนุ่มสาว คนที่มีสถานะมั่นคงแล้ว กับคนที่ไม่มีอะไรจะสูญเสีย คนที่ฟิตและเตรียมพร้อมกับคนที่ชะล่าใจไม่ได้เตรียมพร้อม เหล่านี้ทำให้การเปลี่ยน แปลงในสังคมเป็นเรื่องที่มีความซับซ้อน ซึ่งเป็นความท้าทายต่อบทบาทผู้นำในยุคใหม่อย่างมาก

อุปสรรคต่อการเปลี่ยนแปลง

ในการเปลี่ยนแปลงในระบบสังคมใดๆ มีอุปสรรคต่างๆมากมายที่ทำให้คนไม่อยากคิดที่จะเปลี่ยนแปลงอยู่แล้ว แต่ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากวิธีการคิดของคนเรานั้นเองที่ท้ายสุดทำให้ไม่สามารถนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงได้ ในฐานะที่ท่านเองอาจเกี่ยวข้องกับการบริหาร หรือเป็นผู้นำเอง หรือได้เห็นพฤติกรรมของผู้นำอื่นๆ ท่านสังเกตสิ่งเหล่านี้ ซึ่งเป็นอุปสรรคในการเปลี่ยนแปลงอย่างมากหรือไม่

(Chareles Handy The Age of Unreason. London: Arrow Books, 1990 หน้า 56)

1. คิดแบบแล้วแต่เขา

คิดแบบแล้วแต่เขา หรือที่ฝรั่งเรียกว่า The they syndrome นั้นหมายถึงการคิดที่ ท้ายสุดไม่ได้มองตนเองใน ฐานะเป็นแหล่งของการเปลี่ยนแปลง แต่อาจจะวิพากษ์ระบบได้ วิเคราะห์ได้ดี เสนอรูปแบบก็ได้ แต่ท้ายสุดไม่ได้มอง บทบาทการเปลี่ยนแปลงนั้นมาอยู่ที่ตัวเรา ตัวอย่างนั้นมีอยู่มากมาย เช่น

อาจารย์มหาวิทยาลัยไม่คิดจะเปลี่ยนแปลงอะไร เพราะต้องรอแต่เขา หรือมหาวิทยาลัย แม้ปัญหาต่างๆที่ตนเองเผชิญอยู่จะใกล้ตัวก็ตาม

ข้าราชการคิดแบบ "แล้วแต่เขา" นโยบายจะเอาอย่างไร "ผมเป็นเพียงผู้ปฏิบัติตามนโยบาย"

ในระบบสังคมขนาดใหญ่ที่มีกฏเกณฑ์ต่างๆมากมายจนกระทั่งท้ายสุด คนไม่กล้าคิดอะไร เพราะจะไปติด เงื่อนไขต่างๆที่ผูกมัดตนเอง คนที่อยู่ท่ามกลาง "ผู้ใหญ่" ที่ทำอะไรจะมีระบบอาวุโส หรือสายการบังคับบัญชามา เป็นตัวกำกับ แต่ขณะเดียวกันก็ให้รางวัล คือความมั่นคงและก้าวหน้าให้แก่คนที่ปฏิบัติไปตามวิถีของสังคมนั้นๆ อย่างมาก เป็นต้น

2.ความมั่งคั่งอันนำมาซึ่งความอัปยศ ความสำเร็จอันนำมาซึ่งความล้มเหลว

ศ. ดร. เกษม สุวรรณกุล อดีตอธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย รัฐมนตรีทบวงหลายสมัย และรองนายกรัฐมนตรีในสมัยอานันท์ปันยารชุน ได้เคยกล่าวเตือนชาวจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในหลายวาระถึงปัญหาของ มหาวิทยาลัยที่เก่าแก่ มีชื่อเสียงและประสบความสำเร็จมาก่อนคนอื่น สิ่งที่จะตามมาคือความชะล่าใจ โดยคิดว่าได้ ทำดีที่สุดแล้ว เป็นเลิศแล้ว ซึ่งจะต่างจากมหาวิทยาลัยอื่นๆที่เกิดขึ้นทีหลัง เขาสามารถเรียนรู้บทเรียนจาก มหาวิทยาลัยเก่าแก่ได้ อะไรที่ดีเขาสามารถนำไปใช้ได้ อะไรที่เป็นปัญหาเขาก็นำไปปรับปรุงได้

Candy ได้ให้ทัศนะไว้ว่า ความมั่งคั่งและความอัปยศนั้น เป็นของที่คู่กัน (Futility/humility) เหตุเพราะคนที่ร่ำรวยแล้ว ประสบความสำเร็จมามากแล้วในที่สุดก็ไม่กล้าคิดที่จะเปลี่ยนแปลง ความร่ำรวยนำไปสู่ความไม่ขวนขวาย และในที่สุดก็นำไปสู่ความตกอับ แต่ความขาดแคลน ความต่ำต้อยที่คนรู้สึกอยู่ตลอดเวลานั้น จะเป็นแรงจูงใจให้เขาอยากที่จะไปสู่จุดที่เขาปรารถนาได้ แม้ไม่ในชั่วอายุของเขา ก็อาจส่งต่อไปยังลูกหลาน หรืออนุชนรุ่นหลัง

องค์การ หรือกลุ่มคนที่ประสบความสำเร็จแล้วเป็นเวลานานมักจะมองไม่เห็นปัญหาของตนเอง ส่วนคนที่มาใหม่แม้เห็นปัญหา แต่ก็ไม่กล้าเสนอความคิดเห็น เกรงใจคนเก่า เพราะถ้าคนเก่า หรือเจ้านายถามว่า "คุณรู้ได้อย่างไรว่าจะประสบความสำเร็จ ของเก่าเขาทำมาดีแล้วเชื่อถือได้อยู่แล้ว ด้วยเหตุนี้บริษัทครอบครัวที่ประสบความสำเร็จมามากในอดีตก็ไม่กล้าเปลี่ยนแปลง ไม่กล้าขยายหรือปรับ เปลี่ยนนโยบายของบริษัท เพราะเท่าที่เป็นอยู่นั้นบุคคลในครอบครัวก็สามารถกินดีอยู่ดี แต่ถ้าจะขยายกิจการ ต้องเอากิจการเข้าสู่ตลาดหลักทรพัย์ ต้องให้คนอื่นเข้ามาตรวจสอบบริษัทของตนเอง ต้องถูกซักถามในกิจการ ต้องนำเสนอตัวเองต่อประชาชนมากขึ้น มันไม่เหมือนเป็นเศรษฐีแบบรวยเงียบๆ มีเวลา และทุกอย่างเป็นของตนเอง

คนที่ไม่เชื่อมั่นในตนเองจะกลัวความสำเร็จ เพราะความสำเร็จจะนำมาซึ่งภาระอันหนักยิ่งขึ้น แต่ความล้มเหลวง่ายที่จะจัดการได้มากกว่า ดังเช่นกรณีของการสมัครสอบเข้ามหาวิทยาลัย เด็กที่เป็นนักเรียนดีนั้น เขาจะกลัว การสอบแล้วเข้าไม่ได้ ถ้าเขาจะสอบเขารู้สึกว่าต้องได้ หรือมิฉะนั้นก็ไม่ไปสอบ แต่เด็กที่ประวัติการเรียนไม่ดีนัก จะเลือกอะไรก็ได้ ถ้าแพ้อีกครั้งหนึ่งก็ไม่เห็นเสียหายอะไร เพราะก็เคยไม่สมหวังมามากแล้ว เช่นเดียวกับการเล่นหวย คนที่เขาทำมาหากินจนร่ำรวยจะไม่ชอบเล่นหวย เพราะเขารู้สึกว่าเขาไม่มีทางได้ เจ้ามือจะกินหมด แต่สำหรับคนที่ ยากจนนั้นคิดว่า ถ้าไม่ได้ก็ไม่เป็นไรเพราะเขาคุ้นกับความยากจนอยู่แล้ว แต่ถ้าได้ก็จะได้รวยเสียที

การเรียนรู้เกิดจากความเชื่อมั่นในตนเอง และคนเรายิ่งประสบความสำเร็จมาก หรือไม่เคยเผชิญกับสัจจธรรมของโลกที่ "ความไม่แน่นอน แท้จริงคือความแน่นอน" แล้วไซร้ จะไม่ตระหนักในความไม่แน่นอน หรือปัญหาที่จะเกิดขึ้น และบางทีเมื่อเกิดปัญหาขึ้น ก็ไม่สามารถต่อสู้กับปัญหานั้นๆได้อย่างเข้มแข็ง หรือมีสติ

3. การลดความคาดหวังลง

(The theft of purposes) การที่คนเรายังมีความเห็นแก่ตน รักตนอย่างเพียงพอเหมาะพอสมนั้นทำให้ต้องมีเป้าหมายในชีวิตและการทำงาน (goals) เป้าหมายนี้จะเป็นการดึงพลังงานออกจาก "กงล้อแห่งการเรียนรู้" (Wheel) ทำให้เกิดความพยายามในการเรียนรู้ได้มากขึ้น แต่ในอีกด้านหนึ่ง คือการลดเป้าหมายให้ต่ำ ทดแทนด้วยตัวอื่น หรือที่แย่ที่สุดคือไม่คิดที่จะมีเป้าหมายเลย เราเลยขาดแรงจูงใจในการที่จะเรียนรู้ และเพื่อการเปลี่ยนแปลง เหมือนอุทาหรณ์ที่กล่าวกันว่า "ขึ้นต้นก็วางแผนจะสร้างเรือรบ เหลาไม้ไปก็ลดลงกลายเป็นเรือจ้าง ท้ายสุดลงท้ายด้วยได้ ไม้จิ้มฟัน" เปรียบเหมือนการวางแผนเพื่อการเปลี่ยนแปลงนั้น แรกๆก็คิดการใหญ่ แต่พอทำไปทำมา เมื่อประสบอุปสรรคมากเข้า ก็เริ่มลดความคาดหวังลง และจนท้ายสุดก็ไม่เหลืออะไร

ในสังคมไทยนั้น คนมักจะมีข้อแก้ตัวที่จะลดความคาดหวังอยู่แล้วด้วยค่านิยมบางประการ เช่น ความเชื่อในเรื่องความโลภ ความทะเยอทะยาน ความอยากมีอำนาจ เหล่านี้ดูจะมีความหมายไปในทางลบได้มาก แต่ถ้าคำว่าให้รู้จักพอ ประหยัด กินเจียมอยู่เจียม ไม่โลภ ไม่ทะเยอทะยาน เหล่านี้ก็เป็นความหมายในทางที่ดีอยู่แล้ว ความเชื่อเช่นนี้ทำให้คนไม่สนใจที่จะคาดหวังอะไรไว้สูง

4. การไม่รู้จักให้อภัย (The missing forgiveness)

การบริหารไม่ใช่ความพยายามจับผิด คอยจดข้อบกพร่องที่เกิดขึ้น คนจะเกร็งกันหมด

การบริหารงานในองค์การทั่วไปนั้นเป็นอันมากยังมีวัฒนธรรมของการ "จับผิด" โดยมีสมมุติฐานเอาไว้ว่า คนเรานั้น ถ้าปล่อยมากก็จะมีความเหลิงหรือหลงระเริง พฤติกรรมชอบจับผิดจะมีลักษณะดังต่อไปนี้ เช่น

· การดูว่าเขามาทำงานสายกี่ครั้ง ไม่ได้ลากี่ครั้ง ตั้งแต่มาทำงานได้ก่อให้เกิดความเสียหายอย่างไรบ้าง

· คนงานทำความสะอาด ปูที่นอนโรงแรมก็จะถูกแม่บ้านตรวจสอบกันด้วยมาตรฐานของการทำงานชนิดไม่ให้มีที่ติ

· คนทำงานธนาคาร ก็จะต้องทำการเงินให้ถูกต้องแบบร้อยเปอร์เซนต์ ไม่ว่าจะเป็นบริการถอนหรือฝ่ากเงิน การให้บริการสินเชื่อแก่ลูกค้า การตามหนี้ ถ้าทำผิดก็จะมีการบันทึกไว้

· คนทำงานโรงงานทอผ้าก็ถูกคาดหวังให้ต้องไม่พลาดที่จะทำให้เส้นด้ายไปพันกัน หรือปล่อยให้ขาดจนเกิดอาการรวนขึ้น ต้องทิ้งผ้าไปทั้งมัด ถ้าทำผิดน้อยก็ถูกตักเตือน ถ้าผิดมากและบ่อยครั้งก็จะถูกตัดเงินเดือน พักงาน หรือให้ออกจากงาน

วิธีการทำงานแบบนี้ทำให้คนเกิดความเครียด คนที่จะคิดฆ่าตัวตายนั้น หลายคนไม่ใช่เป็นโรคจิต แต่เขาอยู่ท่ามกลางสภาพแวดล้อมที่ไม่สามารถปลดปล่อยได้ วิธีการเช่นนี้ในสังคมอเมริกันจึงกลายเป็นข้อที่ทำให้คนเกลียดชังองค์การ บางทีถูกให้ออกจากงาน ก็เลยเกิดกรณีโศกอนาถกรรม เช่นคนที่ผิดหวังจากงานและองค์การหาอาวุธสงครามมาจัดการกับคนที่ตนไม่พอใจ บางทีฆ่าหัวหน้างาน และเพื่อนร่วมงาน แต่บางทีกราดทำลายไม่เลือกหน้า หรือรวมไปถึงความเกลียดชังสังคม ใช้การทำร้ายคนอย่างไม่เลือกหน้าเป็นการระบายความบ้าคลั่งของตนออกมา

วิธีการทำงานแบบตรวจหาความผิดพลาดของคนนั้น แท้จริงได้มีผู้เสนอให้ใช้วิธีการสร้างจิตสำนึกในการ สร้างคุณภาพในงาน (TQM ซึ่งได้มีการนำเสนอไปแล้ว) สร้างนิสัยของการทำงานอย่างมีคุณภาพให้เกิดในตัวของเขาเอง ให้กลายเป็นความสุขใจที่จะทำงานอย่างมีคุณภาพ มากกว่าทำงานที่มีคุณภาพเพราะมีคนคอยจี้ใช้ หรือคอย ตรวจสอบแต่เพียงอย่างเดียว ทำให้สามารถอยู่กับเพื่อนร่วมงานได้อย่างเป็นกัลยาณมิตรต่อกัน ช่วยกันมากว่าจะพยายามเลื่อยขาเก้าอี้กัน ปีนป่ายไปโดยเหยียบบ่าเหยียบไหล่คนอื่นเพียงเพื่อให้ตนเองได้บรรลุสิ่งที่ต้องการ

คนที่จะคิดสร้างสรรงานใหม่ จะไม่กล้าทำถ้าเขาเกร็งและกลัวความล้มเหลว และถูกซัดทอด จนกว่าเขาจะตระหนักได้ว่า สิ่งที่เขาต้องการทำนั้นแม้มีความผิดพลาดเกิดขึ้น แต่ทุกคนจะเข้าใจ และยอมให้อภัย

คุณสมบัติของผู้นำประการหนึ่งคือ การต้องมีความสามารถที่จะให้อภัยแก่คน การถือว่าความผิดพลาดเป็นการเรียนรู้ งานบางประเภทนั้นชัดเจนมากว่ามันจะต้องมีความผิดพลาดเกิดขึ้นมากมาย กว่าที่เราจะประสบความสำเร็จในกิจการนั้นๆ แต่งานเหล่านี้ แม้พลาด 10 ครั้งย่อยๆ แต่ให้ได้สำเร็จเพียงครั้งเดียวก็ให้ผลตอบแทนที่คุ้มเกิน ค่างานเหล่านี้ได้แก่ การวิจัย การสำรวจขุดเจาะน้ำมั้นในทะเล การคิดประดิษฐสิ่งใหม่ เสนอสินค้าใหม่

เป็นต้น เพราะงานเหล่านี้เขาไม่นับความล้มเหลว แต่เขาจะนับเอาที่ความสำเร็จที่สำคัญเป็นหลัก

อย่าด่วนปฏิเสธความคิดใหม่ แม้ความคิดใหม่เหล่านั้นเราอาจไม่มองเห็นความสำคัญของมันในขณะนั้น การเรียนในระดับสูงของมหาวิทยาลัยมีข้อได้เปรียบในการสร้างคนมากกว่าองค์กรทั่วไปตรงที่ไม่ปฏิเสธความคิดใหม่ การเขียนงานวิทยานิพนธ์นั้น ในมหาวิทยาลัยที่มีชื่อเสียงนั้น เขาจะกระตุ้นในต้องเป็นความคิดใหม่ เรื่องใหม่ ส่วนจะประสบความสำเร็จในการค้นคว้าหรือไม่นั้นเป็นที่เข้าใจกันว่า เพียงร้อยละ 10-15 เท่านั้นที่เป็นการค้นพบ หรือนำเสนอในสิ่งที่เป็นสาระสำคัญควรค่าแก่การติดตามศึกษา แต่องค์การทั่วไปนั้นมักจะไม่ให้โอกาสในเรื่องนี้มากนัก

อย่าไประบุว่ามันเป็นไปไม่ได้ ข้อนี้นักธุรกิจรุ่นใหม่มักจะได้เปรียบกว่าบรรดาอาจารย์มหาวิท-ยาลัย ตรงที่นักวิชาการเป็นอันมากชอบวิจัยเพื่อพิศูจน์ว่าสิ่งที่เราได้เคยเชื่อ หรือได้เคยรับรู้เอาไว้นั้น "แท้ที่จริงแล้วไม่ได้เป็นเช่นนั้น" เรียกว่าพยายามจะบอกว่า impossible แต่สำหรับนักธุรกิจหัวก้าวหน้านั้น เขาจะไม่ตอบว่า "มันเป็นไปไม่ได้" เขาเปิดช่องทางความคิดเอาไว้ และแสวงหาโอกาสจากช่องทางนั้นๆได้เสมอ

อย่ารีบพูดก่อนที่จะทำความเข้าใจ หรือรับฟังความคิดเห็นของคน คนที่เป็นผู้ใหญ่หรือเป็นผู้นำคน พูดไปแล้วถอนคำพูดได้ยาก เหมือนกับที่เขากล่าวว่า "ก่อนพูด เราเป็นนายของคำพูดนั้น แต่เมื่อพูดแล้ว คำพูดนั้นจะเป็นนายเรา" ผู้นำไม่จำเป็นต้องพูดมากที่สุด แต่การพูดแต่ละครั้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพูดที่ต้องผ่านสื่อหลายอย่างทำให้เกิดความเข้าใจผิดได้ง่ายอยู่แล้ว การพูดจึงต้องชัดเจนว่าต้องการพูดเพื่อสื่ออะไร ต้องการให้เกิดอะไรขึ้น บางครั้งจึงเป็นการง่ายกว่าถ้าเราจะเป็นคนฟังให้มากๆ อาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ท่านเคยยกตัวอย่างเป็นขำขันว่า พระพรหมหน้าโรงแรมเอราวัณที่คนรู้จักไปทั่วโลกนั้น เพราะท่านเป็นคนฟัง ใครมาขออะไรก็รับฟัง ที่เป็นเช่นนี้ เพราะคน เราไม่ได้มีโอกาสได้พูดได้ขออย่างที่หวัง พ่อแม่ก็ไม่ค่อยฟังลูก เจ้านายก็ไม่ค่อยฟังลูกน้อง ผู้ปกครองก็มักไม่ฟังประชาชน หรือสดับจากสื่อมวลชน ผู้นำและหัวหน้างานที่ดีนั้นจึงน่าจะต้องให้เวลาและความอดทนอย่างมากต่อการ ได้รับฟังคนให้มากๆ และอย่าเพิ่มไปตำหนิความคิด หรือข้อความเห็นของเขา

อย่ารีบไปตัดสินผิดถูกกับคน การรีบตัดสินนั้นแสดงว่าเราได้ใช้เกณฑ์ในการประเมินอย่างไม่ซับซ้อน และบางครั้งจะเป็นตัวอุปสรรคในการพิจารณาคนบางคนที่มีคุณสมบัติพิเศษ คนที่มีความคิดสร้างสรรค์ คนที่มีศักดิ์ศรี คนที่คิดอะไรอย่างลึกซึ้ง แม้จะไม่ได้พูดหรือแสดงออกมาให้เห็นได้ในเวลาอันสั้น ยิ่งเรารีบประเมินเร็วเท่าไร เราก็ขาดโอกาสในการพิจารณาคนอย่างลึกซึ้งมากเท่านั้น

ลองสังเกตการฝึกอบรมนักแนะแนว สูตรคือการรับฟัง การพยักหน้าแสดงการรับรู้ การไม่เข้าไปตัดสินผิด ถูก หรือให้คุณให้โทษ สำหรับนักบริหาร หรือผู้นำก็ตาม ต้องตระหนักว่าควรมีเวลาในการรับฟังให้และได้เห็นให้มาก แต่พูดให้น้อย และเวลาที่จะพูดออกไป หรือตัดสินผิดถูกกับคนนั้นมีให้น้อยลง และต้องเลือกที่จะตัดสินในเรื่องใหญ่ๆ แต่ต้องสามารถหาคนดีมีฝีมือมาช่วยตัดสินใจแทนได้ในงานที่เป็นภาคปฏิบัติ หรือเป็นรายละเอียด ซึ่งเกือบจะเป็นสูตรเลยว่า ถ้าเป็นคนใหญ่โต มีความรับผิดชอบมากๆ ก็ควรสนใจในสิ่งที่เป็นเรื่องใหญ่ๆ ส่วนเรื่องรายละเอียดนั้น ถ้าได้เลือกคนดีมีความสามารถมาช่วยงานแล้ว เขาก็จะสามารถช่วยเราตัดสินใจในเรื่องรายละเอียดได้ โดยเราก็ให้เกียรติ ในการทำงานแก่เขา ซึ่งเขาอาจทำผิดพลาดเล็กๆน้อยๆบ้าง แต่ต้องให้โอกาสในการที่เขาจะได้เรียนรู้

และเมื่อเป็นเช่นนี้ เราก็จะเป็นคนที่รู้จักให้อภัยคน ทำให้คนผ่อนคลายในการทำงาน กล้าที่จะคิดริเริ่มงานใหม่ๆ ซึ่งในระยะยาวเราก็จะได้คนที่ช่วยในการทำงาน ที่มีความสามารถและร่วมรับผิดชอบกับเราได้

การริเริ่มสร้างสรรค์

ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์นับเป็นขั้นตอนของการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ เป็นเหมือนการขับรถที่ได้มีโอกาสมองไปข้างหน้าได้ไกล ดังได้กล่าวแล้ว ก็คือ คนจะไม่กล้าเปลี่ยนแปลง ถ้าเขาไม่เห็นว่าเขาเปลี่ยนแปลงไปแล้วจะได้อะไร การคิดริเริ่มสร้างสรรค์นั้นทำให้คนได้เห็นภาพอนาคตมากขึ้น และเขาก็จะได้มีทางเลือกมากขึ้น

การริเริ่มสร้างสรรค์สิ่งใหม่ (innovation) มีลักษณะสำคัญ 4 ประการ ที่เป็นข้อควรตระหนัก กล่าวคือ

ประการแรก การริเริ่มสร้างสรรค์เป็นความเสี่ยง

มักจะมีคนกล่าวว่า อะไรที่ว่าใหม่ๆนั้นมักจะใช้การไม่ได้

คำดังกล่าวนี้ไม่ใช่คำกล่าวของคนที่ชอบยอมแพ้ หรือไม่สู้ แต่เป็นคำกล่าวของคนที่เป็นนักริเริ่มสร้างสรรค์ เพราะการ จะคิดอะไรใหม่ขึ้นมานั้นมักจะเต็มไปด้วยความเสี่ยง คนกว่าที่จะทำงานอะไรสำเร็จนั้น เขาได้ผ่าน อุปสรรคมามากมายแล้วเป็นส่วนใหญ่

Peter Drucker ได้จำแนกความเสี่ยง 3 ประการอันเกิดจากการริเริ่มสร้างสรรค์ กล่าวคือ

1. มันทำให้สิ่งที่ใช้อยู่ในปัจจุบันนั้นกลายเป็นความล้าสมัยไป ระบบโทรเลขทำให้ระบบส่งสารด่วนด้วยม้าเร็ว (pony express) รับช่วงส่งจดหมายต่อๆกันไปนั้นหมดความหมาย แต่ต่อมาระบบส่งสารแบบโทรเลขก็ถูกระบบโทรศัพท์ที่สามารถพูดติดต่อกันด้วยเสียงโดยตรงและเป็นการแลกเปลี่ยนแบบสองทางเข้ามาแทนที่ ระบบโทรทัศน์ที่สามารถรับภาพเคลื่อนไหวได้ สามารถนำข่าวสารและความสำราญมาสู่ในห้องนั่งเล่นและห้องนอนได้นั้น ก็ทำให้ ระบบโรงภาพยนต์ขนาดใหญ่ๆทั้งหลายแทบล้มละลาย และระบบการให้บริการเสนอขายสินค้าแบบห้างสรรพสินค้าที่เกิดขึ้นก็ทำให้ร้านขายของชำส่วนหนึ่งต้องเปลี่ยนไป การเกิดพัฒนาการทางอุตสาหกรรมในสังคมไทย ก็ทำให้คนในภาคการเกษตรต้องอพยพเข้าเมืองหางานทำ และกลายเป็นความล่มสลายของชุมชนชนบทไป เป็นต้น

2. มันจะล้มเหลว ในการจะเปลี่ยนแปลงอะไรนั้น ไม่มีอะไรที่จะสำเร็จได้โดยง่าย คนที่ประสบความสำเร็จในการเปลี่ยนแปลงใดๆนั้น ล้วนแต่เคยผ่านประสบการณ์ของความล้มเหลวมาบ้างแล้ว

3. มันจะประสบความสำเร็จ แต่ความสำเร็จนั้นจะก่อให้เกิดปัญหาใหม่ๆตามมา เช่นการประสบความสำเร็จในการใช้คอมพิวเตอร์ในการจัดระบบข้อมูลยุคใหม่ ก็จะเกิดปัญหาการมีคนในส่วนเกินซึ่งเขาถูกคอมพิวเตอร์ทำงานทดแทนไป การมีระบบเรียงพิมพ์ยุคใหม่ด้วยระบบคอมพิวเตอร์ ก็จะเกิดปัญหาช่างเรียงพิมพ์ในแบบเก่าหมดงานไป การที่เราค้นพบผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ วิธีการผลิตใหม่ๆขึ้นมา ท้ายที่สุดมันก็จะทำให้สินค้านั้น หรือบริการแบบนั้นติดตลาด มีมากขึ้นๆจนกระทั่งกลายเป็นของไม่มีราคา เหมือนเครื่องคอมพิวเตอร์ที่หลังจากสินค้าออกตลาดมาได้สักระยะหนึ่งนั้น ราคาสินค้าก็จะลดลงอย่างรวดเร็ว แล้วบริษัทคอมพิวเตอร์ก็ต้องรีบแสวงหาทางสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

และด้วยเหตุเหล่านี้ทำให้องค์การ หรือหน่วยงานต่างๆมักจะปฏิเสธการเปลี่ยนแปลง ถ้าองค์การมีลักษณะเป็นระบบราชการมากเท่าใด การเปลี่ยนแปลงก็จะเป็นไปได้ยากเท่านั้น

ประการที่สอง การริเริ่มสร้างสรรค์ (innovation) ต่างจากการปฏิรูปและการปฏิวัติ ตรงที่การริเริ่มสร้างสรรค์จะเน้นที่การสร้างสิ่งใหม่ แต่ไม่ได้ปฏิเสธระบบเก่า

นักริเริ่มสร้างสรรค์ไม่ใช่เป็นศัตรูของความเก่า หรือต่อต้านความคิดเก่า แต่เขาเป็นผู้เสนอสิ่งใหม่ การนำ เสนอสิ่งใหม่นั้นเขาไม่ถูกจำกัดด้วยความคิดเดิม หรือต้องไปปฏิเสธความคิดเดิม แท้จริงความคิดเดิมเป็น ส่วนหนึ่ง ในการรับรู้ของเขา แต่เขาจะมุ่งไปสู่การเปิดความคิดให้กว้าง และเป็นการรับสิ่งใหม่ๆเข้ามา แต่ถ้าเป็นนักปฏิวัตินั้น เขาจะล้มเลิกความเชื่อหรือของเก่า และนำเสนอสิ่งใหม่

คนโดยทั่วไป และแม้แต่นักวางแผนก็ยังมักคิดไปในอนาคต โดยดูจากแนวทางในอดีตเป็นที่ตั้ง เช่น นักการ ทหารมักจะใช้อาวุธของสงครามครั้งก่อนในการวางแผนสงครามครั้งต่อไป นักเศรษฐศาสตร์มักใช้ Trend Analysis หรือใช้อดีตในการทำนายอนาคต เพราะนั่นคือสิ่งที่เขาคุ้นเคย ซึ่งในสภาพเช่นนี้ การยึดติดกับอดีตจะไม่ได้ผล เช่น จะเห็นได้ว่า การรบในยุคใหม่ดังในสงครามอ่าวเปอร์เซีย ปีพ.ศ. 2534 นั้น อาวุธที่ใช้ในสงครามได้เปลี่ยนโฉมไปอย่างมาก จากสงครามก่อนหน้านั้น การวิเคราะห์เศรษฐกิจในยุคเปิดตลาดการค้าเสรีสำหรับ ค.ศ. 2000 นั้น จะไม่เหมือนกับการเน้นการค้าเพื่อส่งออก แต่ลดดุลย์การค้า โดยการมีมาตรการสกัดสินค้านำเข้าอย่างที่เป็นมาในสองทศวรรษที่ผ่านมา เพราะถ้าประเทศใดต้องการระบบการค้าเสรีเพื่อจะได้มีตลาดรองรับสินค้าได้กว้างขึ้น ก็ต้องยอมรับเงื่อนไขเช่นเดียวกัน คือประเทศตนนั้นก็ต้องเปิดตลาดสำหรับที่อื่นด้วย

ประการที่สาม การริเริ่มสร้างสรรค์ จะหลีกเลี่ยงการขัดแย้งในเชิงอุดมการณ์ หรืออุดมคติ ซึ่งจะทำให้เกิดการแยกขั้ว และเป็นผลในการเปลี่ยนแปลงนั้นต้อง หยุดชงักลง

นักคิดริเริ่มสร้างสรรค์มักไม่ใช่นักคิดเชิงอุดมคติ แต่จะอาศัยความที่มีบรรยากาศเปิดกว้างทางความคิด ที่จะเสนอทางเลือกที่เป็นรูปธรรม เสนอทางเลือกแบบเล็กๆ ที่ถ้าเป็นความสำเร็จ หรือล้มเหลวในส่วนนั้นในที่สุดจึง จะนำไปสรุปเป็นบทเรียน และอาจกลายเป็นแนวคิดหรือหลักปรัชญาของเขา หรือสังคมต่อไป

นักคิดริเริ่มสร้างสรรค์นั้นบางครั้งอาจอยู่ท่ามกลางบรรยากาศสองขั้ว พวกอนุรักษนิยมไม่พอใจเขา ที่ทำให้ เกิดการเปลี่ยนแปลง เกิดผลกระทบต่อการดำรงชีวิต พวกที่ต้องการปฏิวัติ หรือต้องการเปลี่ยนแปลงอย่างถอนราก ถอนโคนก็จะไม่พอใจเขาที่นำเสนอการเปลี่ยนแปลงแบบค่อยเป็นค่อยไป และการเปลี่ยนแปลงชนิดที่ไม่รื้อระบบ ความคิดเก่าๆทิ้ง

ประการทีสี่ การริเริ่มสร้างสรรค์มีลักษณะพลภาพสูง เป็นแนวทางที่เปิดกว้างเพื่อการ เปลี่ยนแปลง

แนวทางนักปฏิวัติ หรือนักอุดมคติจะหลีกเลี่ยงการให้ตนเอง หรือกลุ่มได้ไปสัมผัสกับประสบการณ์อื่นๆ หรือได้เห็นในทางเลือกอื่นๆ เช่นนักคิดคอมมิวนิสต์นั้น เมื่อเขาต้องการเปลี่ยนแปลงสังคมแล้ว เขาจะสร้างสภาพ แวดล้อมใหม่ที่ทำให้คนปลอดจากระบบอื่นที่เขาคิดว่าเป็นพิษเป็นภัยต่วิถีชีวิตของคน แต่นักคิดริเริ่มสร้างสรรค์จะไม่เสนอในแนวทางปิดกั้นโอกาสในการรับรู้ หรือทางเลือกของคน แต่จะเป็นฝ่ายทำให้แนวทางเลือกนั้นเปิดกว้างขึ้น เพื่อให้คนได้มีโอกาสเลือกยึดถือ หรือนำไปปฏิบัติ

แนวทางที่สอดคล้องกับสังคมยุคใหม่ที่มีความเป็น "โลกาภิวัตน์" สูง การปิดกั้นการแลกเปลี่ยนข่าวสาร หรือทางเลือกของคนนั้นเป็นไปได้ยากอยู่แล้ว

ในโลกสังคมนิยมเคยใช้วิธีการปิดกั้น และการฝึกคนให้สามารถอยู่ได้อย่างเคยชิน เป็นการปฏิบัติกัน จนเคยชิน และจนไม่มีการตั้งคำถาม แต่ในที่สุดก็เป็นการยากที่จะให้คนในสังคมของตนได้รับรู้ข่าวสารจากโลก ภายนอก เพราะในที่สุดเมื่อถูกปิดกั้นมากๆ ก็ยิ่งทำให้คนอยากรู้มาก และยิ่งเมื่อรับรู้แล้วก็จะพบว่าสิ่งที่ได้มีการ ปิดกั้นเอาไว้นั้น แท้จริงแล้วไม่ได้เลวร้ายอย่างที่คิด ในที่สุดคนก็จะไม่เชื่อในระบบเดิมที่ถูกกำกับอีกต่อไป

ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์นับเป็นความจำเป็น นักคิดและนักปฏิบัติแนวริเริ่มสร้างสรรค์นับเป็นทรัพยากร มนุษย์ที่ต้องได้รับการพัฒนาให้เกิดขึ้นให้มากพอ เพราะสังคมไทยนั้นเป็นสังคมเปิด คนต้องการทางเลือกให้มาก และคนที่ได้คิดริเริ่มสิ่งใดไปนั้น เท่ากับเป็นการเปิดทางให้กับส่วนอื่นๆได้เดินตาม มิฉะนั้นคนก็ไม่กล้าเดินไปข้างหน้า

จังหวะของการเปลี่ยนแปลง

จังหวะของการเปลี่ยนแปลง (pace of change) มีความสำคัญต่อความสำเร็จในการเปลี่ยนแปลงมาก การเปลี่ยนแปลงเร็วไป หรือเปลี่ยนแปลงอย่างไม่มีขั้นตอน ก็นำไปสู่ความล้มเหลว เพราะคนเขารับการเปลี่ยน แปลงนั้นๆไม่ทัน แต่ถ้าเปลี่ยนช้าเกินไป ก็จะกลายเป็นความโกลาหล เกิดความกระวนกระวาย เพราะยังไม่มีการ เตรียมทางเลือกใหม่ ไม่มีประสบการณ์สำหรับคนที่จะบริหารงานได้อย่างมีขั้นตอน สำหรับผู้นำนั้นการเปลี่ยนแปลง จะเป็นไปได้อย่างรวดเร็วหรือช้านั้นจะมีเงื่อนไขดังต่อไปนี้

1. การเปลี่ยนแปลงจะทำได้เร็วและขยายผลอย่างรวดเร็ว เมื่ออยู่ในยามวิกฤติ

เมื่อระบบสังคมนั้นอยู่ในสภาพวิกฤตนั้น จังหวะในการเปลี่ยนแปลงจะเป็นไปอย่างรวดเร็ว ภายในชั่วระยะ เวลาอันสั้น เช่น

การเปลี่ยนรถแทกซี่แบบต้องมีการตกลงราคาต่อรอง ซึ่งนับเป็นความอึดอัดของผู้ใช้บริการมานาน ไปสู่การใช้แทกซี่มิเตอรที่เปิดการให้บริการแบบเสรีนั้น นับแต่มีการแก้ไขกฏหมาย เพื่อเปิดให้มีแทกซี่ได้โดยเสรี ปรากฏว่า ภายในเวลา 2-3 เดือน มีคนสั่งซื้อรถใหม่เพื่อบริการ เป็นแทกซี่มิเตอร์ในเขตกรุงเทพมหานคร กว่า 20,000 คัน ทำให้มีรถใช้อย่างเพียงพอ และรถแทกซี่รุ่นเก่าหมดความหมายไปในเวลา ช่วงสั้น

การเปลี่ยนแปลงในช่วงสั้น แต่ไม่ประสบความสำเร็จในช่วงเวลาเดียวกันคือ การปฏิรูประบบตุลาการ และ การปรับระบบมหาวิทยาลัยในแบบราชการไปสู่ความเป็นมหาวิทยาลัยอิสระ ในช่วงของรํฐบาลอานันท์ ปันยารชุน ในปี พ.ศ. 2534 ซึ่งในที่สุดก็ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้สำเร็จ ที่เป็นเช่นนี้เพราะคนทั่วไปยังไม่มองเห็นความวิกฤต ของปัญหา เพราะปัญหาของมหาวิทยาลัยและศาลนั้นมีความซับซ้อน และแท้ที่จริงแล้วคนโดยทั่วไปก็ไม่มีโอกาส ไปใช้บริการกันมากนัก และคนส่วนใหญ่ก็ไม่เคยไปต่างประเทศที่เขามีการจัดบริการการศึกษาที่ดีกว่าที่เป็นอยู่ใน ประเทศไทย

2. การจะทำให้การเปลี่ยนแปลงได้เกิดผลโดยเร็วก็คือเพิ่มกระแสความไม่พอใจใน ระบบเก่า

ความไม่พอใจในระบบเก่ายิ่งมีมากเท่าไร ความที่คนอยากหาสิ่งใหมและ็ทำให้เขาเห็นคุณค่าของระบบ ใหม่เท่านั้น ยกตัวอย่างการปฏิวัติโดยประชาชนนั้นเป็นผลมาจากการที่ประชาชนถูกปลุกจิตสำนึก และกระตุ้นให้ เกิดความเกลียดชังในระบบการปกครองแบบเดิม ไม่ว่าจะเป็นการปฏิวัติล้มระบบกษัตริย์ในประเทศฝรั่งเศสในปี ค.ศ. 1789 การสถาปนาระบบสหรัฐของประเทศสหรัฐอเมริกาในปี ค.ศ.1776 หรือการลุกฮือขึ้น เรียกร้องรัฐธรรมนูญ และการโค่นล้มรัฐบาลเผด็จการในยุคจอมพลถนอม จอมพลประภาส และพันเอกณรงค์ โดยนิสิตนักศึกษา ปีพ.ศ. 2516 ล้วนต้องมีการสร้างหรือขยายภาพลักษณ์ของระบบเก่าที่เต็มไปด้วยความโหดร้าย ความไม่ยุติธรรม การขัดกับหลัก มนุษยธรรม เป็นต้น

3. การจะเปลี่ยนแปลงได้นั้น เป็นผลจากการสร้างภาพที่สวยงามของระบบใหม่ แนวความคิดใหม่

การเติบโตและขยายตัวของลัทธิคอมมิวนิสต์เริ่มตั้งแต่คาร์ล มากซ์ (Karl Marx) การเกิดสหภาพโซเวียต รัสเซีย การขยายตัวของประเทศคอมมิวนิสต์ในกลุ่มยุโรปตะวันออก การเกิดสาธารณรัฐประชาชนจีน จวบจน กระทั่งการล้ม สลายในช่วงเริ่มเสื่อมสลายใน 1980 เป็นต้นมานั้น ส่วนหนึ่งเป็นเพราะระบบคอมมิวนิสต์นั้นมีสูตร สำเร็จที่สามารถทำให้เห็นภาพของระบบใหม่ที่สวยงาม มีจุดขาย เช่นความเสมอภาค การปลดปล่อยชาวนา และกรรมการ ซึ่งก็เป็นคนที่ถูก เอาเปรียบในสังคมอย่างมากอยู่แล้ว

การเสนอขายคอนโดมีเนียมนั้น เขาประสบความสำเร็จด้วยการเสนอจุดขาย การสร้างภาพที่สวยงาม ของการอยู่อาศัยในยุคใหม่ ในที่ใหม่ เมื่อคนที่ไม่พอใจในสถานภาพเดิมมาแล้ว และเห็นสิ่งใหม่ที่เขาคิดว่าดีกว่า และเป็นทางเลือกที่ชัดเจน เขาก็จะเลือก การเปลี่ยนแปลงที่จะทำให้เกิดผลอย่างจริงจังนั้น ส่วนหนึ่งจึงต้องอาศัย วิธีการตลาด นั่นคือผู้บริหาร หรือผู้นำนั้นจะต้องสามารถสร้างความเชื่อมั่นให้กับสิ่งใหม่ได้อย่างเห็นเป็นภาพที่ชัดเจน

4. การเพิ่มกระแสของการอภิปราย พูดคุยแลกเปลี่ยนกัน ทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ และรวมไปถึงการเสนอแนวทางในการดำเนินการ

การเปลี่ยนแปลงนั้นต้องอาศัยการสื่อสาร และต้องเป็นการสื่อสารแบบสองทาง คือผู้ได้รับข้อมูลสามารถ ซักถามเพิ่มเติมได้ ที่สำคัญคือการได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ความเชื่อ หรือทัศนคติของคนที่มีต่อกัน และการได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่อกันนั้น จึงทำให้ได้มีโอกาสรับความคิดเห็นใหม่ๆได้ ลองดูตัวอย่างใน การเปลี่ยนแปลง ซึ่งจะดีหรือไม่ดีนั้นเป็นอีกเรื่องหนึ่ง

การเสนอขายสินค้าประเภทขายตรง เช่น เครื่องใช้สมัยใหม่ เครื่องสำอางค์ สินค้าคอมพิวเตอร์ เหล่านี้เขาจะใช้การจัดประชุมนักวิชาการ การระดมกลุ่มแม่บ้าน หรือผู้บริโภค ได้สาธิตให้ดู ได้ตอบข้อซักถาม ได้ทดลองใช้ ได้ฝึกปฏิบัติ

การตื่นตัวพัฒนาคณาจารย์ในช่วงปีพ.ศ. 2516 อันเป็นผลพลอยของการเรียกร้องของนักศึกษา นำไปสู่การจัดสัมมนาในต่างจังหวัด ในบรรยากาศอันเหมาะสม ได้แลกเปลี่ยนทัศนะกันมากว่า การมารอรับคำสั่ง

การสร้างความยอมรับในสิ่งใหม่ที่ต้องการทำความเข้าใจ หรือการเสนอขายในบรรยากาศที่มีเวลาให้ ความ สนใจมากขึ้นนับเป็นกลยุทธในการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ ในบางกรณีสามารถดำเนินการแบบเจาะจุดได้ เพราะ สามารถมุ่งไปสู่กลุ่มเป้าหมายได้

5. การสร้างระดับของความน่าเชื่อถือของการนำเสนอ ถ้าผู้ฟังเชื่อในผู้นำในการเปลี่ยนแปลง ด้วยบุคลิกภาพ ด้วยผลงานของเขาที่ผ่านมา การเปลี่ยนแปลงก็จะเป็น ไปโดยง่าย

เป็นเรื่องที่คิดกันยากทีเดียวว่าถ้าปราศจากคนอย่างมหาตมะ คานธี การต่อสู้เพื่ออิสรภาพของประเทศ อินเดียจะเป็นเช่นไร การต่อสู้ที่ไม่ใช้อาวุธแต่สามารถเอาชนะต่ออังกฤษซึ่งมีความพร้อมด้วยอาวุธสมัยใหม่กว่า ในทุก ประการ บุคลิกภาพและแนวคิดอหิงสาของท่าน เป็นสัญญลักษณ์ และความแข็งแกร่งในการต่อสู้

การที่ลี ไอเอคอคค่าสามารถกอบกู้บริษัทผู้ผลิตรถยนต์ขนาดยักษ์ใหญ่ของสหรัฐ เช่นไครสเลอร์ได้นั้น ถ้าปราศจากบุคลิกภาพความเป็นผู้นำกล้าได้กล้าเสีย และสามารถสร้างความเชื่อมั่นให้กับฝ่ายต่างๆที่เกี่ยวข้องได้ นั้น คงจะเป็นเรื่องที่ยังนึกภาพไม่ออก เพราะแท้จริงแล้วบริษัทยักษ์ใหญ่ของสหรัฐ หรือในโลกก็สามารถล้มเหลว จนสู่ความวิบัติได้ เช่นสายการบินแพนแอมอันลือชื่อของสหรัฐ (Pan Amercan Airlines) ก็ได้มีให้เห็นอยู่

6. การเปลี่ยนแปลงจะเป็นไปได้เร็วก็ด้วยการลดเงื่อนไขอุปสรรค ประเพณี วัฒนธรรมให้เหลือน้อยที่สุด

อุปสรรคของการเปลี่ยนแปลงอย่างมากประการหนึ่งคือ การยึดเอาขนบธรรมเนียมในอดีตเป็นตัวกำกับ การ เปลี่ยนแปลง เช่น

- ระบบราชการติดขัดด้วยการแต่งตั้งผู้ดำรงตำแหน่งบริหารจากภายใน การต้องยึดถือระบบอาวุโส

- เรากระจายอำนาจไปสู่ส่วนท้องถิ่นไม่ได้ เพราะประเทศไทยเป็นรัฐเดี่ยว เรามีการปกครองส่วนภูมิภาค อยู่แล้ว รัฐธรรมนูญไม่เปิดโอกาสให้ทำเช่นนั้น

- เขาทำอย่างที่ทำมาเป็นร้อยปี ก็ดีอยู่แล้ว ทำไมจะต้องไปเปลี่ยนแปลง"

- การคิด หรือพูดว่า "เราไม่เคยทำเช่นนี้มาก่อน" "เราไม่เคยมีธรรมเนียมปฏิบัติ"

- การแต่งตั้งคนสู่ตำแหน่งโดย ระบบอาวุโส ระบบผู้ใหญ่ต้องมาก่อนเด็ก

ถ้าคุณจะเปลี่ยนตรงนี้ คุณก็ต้องไปแก้เงื่อนไขตั้งแต่ ก. จนถึง ง. ก่อนจึงจะทำได้ เพราะขั้นตอนมันเป็นเช่นนั้น"

ครั้งหนึ่ง เมื่ออธิการบดี Eliot ของมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ได้เข้าไปประชุมในคณะแพทยศาสตร์ เขาได้ใช้ เวลาพูดคุยถึงแนวคิดการเปลี่ยนแปลงมหาวิทยาลัยแก่คณาจารย์ เมื่อเสร็จแล้วมีอาจารย์แพทย์ท่านหนึ่ง ถามว่า "ในคณะแพทย์แห่งนี้เราได้จัดการเรียนการสอนเช่นนี้ โดยไม่มีอธิการบดีที่ไหนเข้ามายุ่งเกี่ยว และท่านคิดว่าเป็นใคร จึงได้มาเสนอเพื่อการเปลี่ยนแปลงในที่นี้" อธิการบดี Eliot ฟังเพียงครู่เดียวก็ตอบไปอย่างสั้นๆว่า "คำตอบคือว่า เพราะผมคืออธิการบดีของมหาวิทยาลัยแห่งนี้" ซึ่งก็ชัดเจนว่าถ้าไม่ใช่คนอย่างท่านอธิการบดีคนนี้ฮาร์วาร์ด ก็อาจ กลายเป็นเพียงมหาวิทยาลัยท้องถิ่นแห่งหนึ่งของยุคสมัย แต่ถ้าอธิการบดี Eliot เป็นคนที่ยึดติดกับธรรมเนียม หรือวิธีการคิดการทำแบบเก่า ก็ไม่สามารถที่จะเปลี่ยนแปลงอะไรได้

7. การเร่งสร้างกลุ่มสนับสนุนให้ได้มากเสียก่อนให้ได้มีคนเห็นด้วยกับการเปลี่ยนแปลงมากพอ

ถ้ากลุ่มไม่เห็นด้วยจะกลายเป็นกลุ่มใหญ่ได้ก่อน การต่อต้านต่อการเปลี่ยนแปลงก็จะยิ่งมาก และยิ่งรุนแรง ซึ่งจะเป็นอุปสรรคในระยะต่อมา ดังนั้นจึงต้องมีการสร้างกลุ่มสนับสนุนขึ้นมาให้มีพลังเสียก่อน กลุ่มคนที่เกี่ยวข้อง กับการเปลี่ยนแปลงประกอบด้วย 5 กลุ่มด้วยกัน คือ (1) กลุ่มสนับสนุนอย่างจริงจัง (2) กลุ่มเห็นด้วย แต่เฝ้าดู ไม่ลงมือลงแรง (3) กลุ่มเฉยๆ ยังไม่เข้าใจดีพอ ยังมีผลได้ผลเสียอะไร (4) กลุ่มไม่พอใจ แต่ก็ยังไม่ต่อต้านอะไร ออกมา และท้ายสุด (5) กลุ่มคัดค้านอย่างจริงจัง ซึ่งเขาอาจแสดงความไม่พอใจออกมาด้วย วิธีการต่างๆทั้งที่เปิด เผยและไม่เปิดเผย

การเปลี่ยนแปลงจะประสบผลสำเร็จได้นั้นจะต้องมีการสร้างกลุ่มสนับสนุนอย่างจริงจังให้มาก และเป็น เหมือนพลัง ในการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง การชักจูงกลุ่มคนที่เห็นด้วย แต่ยังไม่เข้ามาเกี่ยวข้องให้ได้เข้ามา มีบทบาท การดึงคนกลุ่มใหญ่ที่ยังไม่เข้าใจ หรือยังไม่เห็นผลดีให้ได้เห็นผลดีและเข้ามาร่วม หรือไม่ให้ถูกชักจูงไปเป็น พวกต่อต้าน สำหรับกลุ่มไม่พอใจ แต่ยังไม่ต่อต้านอะไรออกมานั้น ก็ต้องแสดงให้เห็นได้ว่าการเปลี่ยนแปลงนั้นจะส่ง ผลดีต่อเขาอย่างไร หรือในอีกด้านหนึ่งคือจะมีผลเสียต่อเขาน้อยมากอย่างไร

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงใดๆนั้น จะไม่ให้มีคนต่อต้านเลยนั้นคงจะเป็นไปได้ยาก ทางที่ดีประการ หนึ่ง คือการสร้างกลุ่มคนที่จะเป็นพลังในการเปลี่ยนแปลงให้ได้มากพอ เพราะการเปลี่ยนแปลงใดๆนั้นจะสำเร็จ ไม่ได้ถ้าหากเป็นการคิดและทำกันในหมู่คนแคบๆ การเปลี่ยนแปลงใดๆนั้น แต่จะต้องมีคนเป็นจำนวนมากที่จะ ร่วม ความคิดนั้นๆให้มากพอเสียก่อน ส่วนคนกลุ่มอื่นๆนั้นถ้ายังไม่เข้าใจ อย่างน้อยก็อย่าให้เป็นอุปสรรค หรือต่อ ต้านการเปลี่ยนแปลง

(Schaller, 1972 หน้า 63-65)

การตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลง

การเปลี่ยนแปลงนั้นจะสำเร็จหรือไม่ขึ้นอยู่กับการตอบสนองของคนที่เกี่ยวข้อง ซึ่งอาจจะเป็นคนที่เกี่ยวข้อง ในระดับวงแคบ หรือในวงกว้างก็ตามที สำหรับคนที่เกี่ยวข้องนั้น เขามีพฤติกรรมแสดงออกได้หลายรูปแบบ ซึ่งที่ สำคัญมี้ 4 รูปแบบ คือ

1. เป็นกลาง หรือเฉยๆ (neutral) จะทำอย่างไรก็ช่าง ไม่เกี่ยวข้องเฉยๆ ในกรณีนี้มักจะได้แก่การ เปลี่ยนแปลงที่ไม่มีผลกระทบต่อเขาโดยตรง เขาไม่ต้องมามีบทบาทรับผิดชอบ ไม่ได้ประโยชน์ หรือเสียประโยชน์

2. ปฏิเสธการเปลี่ยนแปลง (negative) ตอบโต้ต่อการเปลี่ยนแปลงในทางลบ ไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลง นั้นๆ โดยมีมาตรการตอบโต้ที่แตกต่างกันออกไป มักจะได้แก่ปรากฏการณ์ที่การเปลี่ยนแปลงนั้นๆไป ขัดกับ ผลประโยชน์ของเขาโดยตรง หรือไม่ก็ขัดกับค่านิยม ฝืนทัศนคติของเขา

3. การยอมรับการเปลี่ยนแปลง (affirmative) เป็นลักษณะที่พร้อมจะให้ความร่วมมือกับการเปลี่ยนแปลง นั้นๆ มักจะได้แก่การเปลี่ยนแปลงที่เขาเข้าใจในความจำเป็น ชัดเจนในกระบวนการ เขาเห็นประโยชน์ หรือคุณค่า ของการเปลี่ยนแปลงนั้น

4. การเฉื่อย หรืออู้งาน (counter-productive) เป็นอาการของการไม่ปฏิเสธอย่างตรงๆ แต่การไม่ยอมรับ นั้นปรากฏออกมาด้วยอาการไม่เอาใจใส่ เช่นในกรณีการโยกย้ายข้าราชการผู้ใหญ่ที่อาจ สร้างความไม่พอใจ แก่ข้าราชการในหน่วยงานนั้นๆ แต่ด้วยระเบียบราชการก็ไม่สามารถแสดงอาการไม่เห็น ด้วยอะไรได้ แต่การตอบ สนองอย้างจขริงจังทำให้เป็นผลงานที่ดีออกมาก็ไม่มี จึงกลายเป็นเหมือนขาดขวัญ หรือกำลังใจ ทำงานอย่างไม่มี ประสิทธิภาพ

อำนาจเพื่อการเปลี่ยนแปลง

อำนาจในที่นี้ (power) คือสิ่งที่ขับเคลื่อนขบวนการ องค์การ หรือกลุ่มคนให้ทำงานไปสู่การเปลี่ยนแปลงนั้นๆ หรือยอมรับการเปลี่ยนแปลงได้

เหมือนรถยนต์ที่ต้องมีน้ำมันเชื้อเพลิง เกิดการจุดระเบิดในเครื่องยนต์ และเมื่อเชื่อมต่อแหล่งพลังนั้น ส่งไปตาม แกนเพลาของรถ ก็ทำให้รถสามารถเคลื่อนไปได้ตามต้องการ

องค์การก็เหมือนกับรถยนต์ ต้องการพลังในการขับเคลื่อน

นโปเลียนกล่าว "กองทัพเดินด้วยท้อง" อำนาจในที่นี้คือ การส่งกำลังบำรุง เพราะแม้ทหารจะถูกฝึกมาให้ มีวินัยและความกล้าหาญอย่างไรก็ตาม แต่ถ้าขาดการส่งกำลังบำรุงที่ดี นักรบต้องทนหิว ก็ไม่สามารถเป็นนักรบ ได้ดี ไม่มีขวัญกำลังใจในการรบ

Max Weber กล่าวว่า อำนาจอันชอบ (legitimate authority) ที่จะใช้ในองค์การนั้นมี 3 ประการคือ

อำนาจที่ตั้งอยู่บนเหตุและผล (ู่rational grounds)

อำนาจอันเกิดจากปรเพณี (traditional grounds)

อำนาจอันเกิดจากบารมีของผู้นำ (charismatic grounds)

อำนาจทั้งสามประการเป็นอำนาจอันชอบธรรมที่มีใช้กันอยู่ในสังคม นับว่า Max Weber เป็นนักสังคมวิทยาในระยะแรกๆที่ได้มีการวิเคราะห์เรื่องอำนาจในสังคมยุคใหม่อย่างเป็นระบบ

เครื่องมือแห่งอำนาจ

จาก Principle-Centered Power โดย Covey (1989) การเปลี่ยนแปลงจำเป็นต้องมีพลัง อันเป็นตัวพลังเพื่อผลักดันเพื่อให้เกิดการเคลื่อนที่ ถ้าองค์การเหมือนรถที่พร้อมจะขับเคลื่อน พลังหรืออำนาจในที่นี้ จะคล้ายกับน้ำมันเชื้อเพลิง ซึ่งเมื่อมีการใช้อย่างถูกวิธีแล้ว ก็จะนำมาซึ่งพลังอันสำคัญในการขับเคลื่อนงาน และเปลี่ยนแปลงองค์การ หรือระบบสังคม และพลังเหล่านี้มิได้หมายความถึงการต้องใช้อำนาจการบังคับ หรืออำนาจอย่างเป็นทางการที่ได้เสมอไป Covey ได้เสนอ ต้นกำเนิดพลัง 10 ประการ ที่เราอาจไม่ได้คาดคิด

1. การโน้มน้าวจิตใจ (Persuasion) ไม่ใช่ด้วยการอาศัยอำนาจในการขู่บังคับ หรืออาศัยอำนาจตามหน้าที่ หรือกฏหมาย

2. ความอดทน (Patience) สำหรับการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญนั้นมักจะมีการต่อต้าน จึงต้องอาศัจความอดทนเป็นอย่างมาก และตามใจตนเอง หรือดำเนินการอย่างใจร้อนไม่ได้

3. ความสุภาพอ่อนโยน (Gentleness) ยิ่งในสังคมไทยด้วยแล้ว ความสุภาพอ่อนโยน การเข้าหาผู้ใหญ่อย่างนอบน้อมย่อมเป็นเสน่ห์ และบารมีแก่ตนเอง

4. ความสามารถที่จะยอมรับการสั่งสอน (Teachableness) คนเราจะพอใจอย่างมากถ้าเขารู้สึกว่าเขา สามารถให้คำแนะนำได้ และสิ่งที่เขาเสนอแนะนั้นมีคุณค่า

5. การให้การยอมรับผู้อื่น (Acceptance) ซึ่งในทางตอบสนอง เขาอื่นก็จะมีแนวโน้มในการให้การยอมรับคืนสนองด้วย

6. การมีเมตตา มีความปรารถนาดี ต่อคนอื่น (Kindness) การทำตนเองให้ปรากฏได้ชัดว่า เรามิได้เป็นคนมีความอาฆาตแค้น ไม่มีอะไรผูกใจเจ็บเป็นการส่วนตัว ทุกอย่างได้ทำไปตามหน้าที่

7. ความเปิดใจ (Openness) ไม่ติดยึดที่จะปกป้องตนเอง พร้อมที่จะรับข้อมูลใหม่ๆ ความเปิดใจในที่นี้หมายถึงการเปิดใจจริงๆ เพราะบางทีเราเปิดหูที่จะรับฟัง แต่ก็ไม่ได้รับฟัง บางทีเปิดตาที่จะเห็น แต่ก็จะเลือกจำอย่างที่อยากจะจำ แต่เปิดใจนั้นเป็นความสำคัญที่เราจะได้ใช้การรับข้อมูลทั้งมวลเพื่อเป็นประ-โยชน์ ในการดำเนินการ

8. การเผชิญหน้าอย่างฉันท์มิตร และเข้าอกเข้าใจ (Compassionate confrontation) เมื่อเราพูดถึงการเผชิญหน้าในภาษาไทยนั้น เรามักจะมองว่าเป็นการใช้อารมณ์เข้าประทะกัน แต่มีการเผชิญหน้าอีกแบบหนึ่งที่มนุษย์จะได้ประโยชน์จากการได้รับฟังข้อมูลและปัญหาแก่กัน

9. ความเสมอต้นเสมอปลาย (Consistency) เคยประพฤตปฏิบัติดีต่อใคร ก็เป็นเช่นนั้นไม่เปลี่ยนแปลง

10. ความเป็นคนมีศักดิ์ศรี (Integrity) ทำอะไรอย่างสามารถยืดอกภูมิใจกับการกระทำของตนเองได้

(Stephen R. Covey Principle-Centered Leadership. London: Simon & Schuster, 1991)

ข้อคิดเพื่อการเปลี่ยนแปลง

การเรียนรู้และข้อสรุปบางประการจากประสบการณ์ ควาเปลี่ยนแปลงนั้น ต้องถามว่าเปลี่ยนไปเพื่ออะไร

เปลี่ยนเพราะประสบวิกฤติการณ์ ไม่เปลี่ยนไม่ได้ เพราะไปไม่รอดแล้ว ปัญหามันหนักหนา ทุกคนรับรู้และอยากปรับเปลี่ยนอยู่แล้ว

เปลี่ยนแปลงเพราะต้องการอนาคตที่ดี แม้ในปัจจุบันก็ดีอยู่แล้ว แต่ถ้าไม่มีการปรับเปลี่ยนแล้วในอนาคตจะประสบวิกฤติการณ์ที่จะแก้ไม่ทันถ้าไม่ได้เตรียมการล่วงหน้าเพียงพอ นับเป็นการเปลี่ยนเพื่อโอกาส

เปลี่ยนแปลงเพราะมันเป็นค่านิยม การเป็นผู้นำต้องมีอะไรเป็นของตนเอง ต้องมีอนุสาวรีย์ที่บอกได้อย่างภูมิใจว่า ฉันเป็นคนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง

ผู้นำแต่ละคนจะสามารถให้คำตอบแก่ตนเองได้ว่าท่านต้องการอะไร scales ของการเปลี่ยนแปลง ต้องการให้เป็นการเปลี่ยนแปลงในระดับไหน

- การเปลี่ยนในรายละเอียดปลีกย่อย ระเบียบวิธีปฏิบัติ

- การเปลี่ยนในระดับแนวคิด ปรัชญา หรือความเชื่อ

- การเปลี่ยนผู้นำ ผู้รับผิดชอบ

การเปลี่ยนในระดับวัฒนธรรม ซึ่งไม่ได้มีการเขียน หรือปรากฏให้เห็นได้

Bennis ได้เสนอหลักท้ายสุดของผู้นำที่จะอยู่ในบทของผู้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง โดยได้เสนอหลัก 10 ประการเอาๆไว้ และผู้เขียนได้นำมาเรียบเรียงใหม่เพื่อความเข้าใจตามวัฒนธรรมในกรอบแบบไทยดังต่อไปนี้

1. ผู้นำคือคนที่จัดการเกี่ยวกับฝัน (Leaders manage the dream) การได้รับเลือก หรือต้องอยู่ในสภาวะนำนั้น สิ่งที่ตามมาด้วยคือการนำองค์การ หรือระบบสังคมนั้นๆสู่อนาคต ไม่ใช่การหวลกลับไปหาอดีต ซึ่งไม่มีวันกลับคืนมา และไม่มีทางที่จะเพียงอยู่เพื่อปัจจุบัน ผู้นำจึงต้องมีสายตายาวไกล

Max De Pree กล่าวในหนังสือขอเขาชื่อ Leadership Is an Art ว่า สิ่งที่ผู้นำจะต้องทำก่อนอื่นคือการต้องตระหนักในสถานการณ์ปัจจุบันให้ได้ ต้องเข้าใจในปัญหาที่มีอยู่ และต้องชื่นชมในสิ่งดีๆที่ผ่านมาแล้ว เสร็จแล้วก็กล่าวขอบคุณสำหรับสิ่งเหล่านั้น เพราะแต่นั้นไป เป็นเรื่องที่ต้องคิดขึ้นมาใหม่แล้ว ผู้นำ คือผู้รับใช้ให้ความคิดที่ดีๆได้กลายเป็นจริง ผู้นำคือศิลปินที่สามารถทำให้ความฝันได้กลายเป็นจริง

2. ผู้นำคือผู้ที่ไม่กลัวที่จะทำผิด (Leaders embrace error) เพราะคนที่ไม่เคยทำอะไรผิดเลยนั้น เพราะเขายัง ไม่ได้ทำอะไร ต้องไม่ใช่คนที่กลัวว่าตนเองจะทำผิด และต้องเป็นคนที่คอยแต่จะจับผิดในลูกน้อง หรือผู้ตามของตน แต่เคล็ดลับของการทำให้ความผิดพลาดที่เกิดขึ้นไม่กลายเป็นวิกฤติขององค์การ แต่กลายเป็นการเรียนรู้ใหม่ๆ ที่เป็นบทเรียนที่มีค่า คุ้มเกินสิ่งที่ได้สูญเสียไป

3. ผู้นำคือผู้ที่กระตุ้นให้เกิดการพูดสะท้อนกลับ (Leaders encourage reflective backtalk) มีคนกล่าวว่า เขา ไม่รู้ว่าเขาได้พูดอะไร จนกว่าจะมีคนถามกลับ ผู้นำเป็นคนที่ไม่รู้สึกอึดอัดที่มีคนย้อนถาม หรือไม่เข้าใจ หรือไม่เห็นด้วยในสิ่งที่เขาพูด

4. ผู้นำกระตุ้นให้เกิดการโต้แย้ง (Leaders encourage dissent) ผู้เขียนชอบข้อเขียนของอาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง แนวคิดของอาจารย์สุลักษณ์นั้นมักจะยั่วให้คนแย้งตลอด เพราะจะเป็นการเสนอในแง่มุม ที่คนทั่วไปยังไม่เห็นด้วย ไม่เข้าใจ บางอย่างเป็นคำถามเชิงปรัชญามากกว่าคำถามเพื่อหาคำตอบในเชิงสภาพความเป็นจริง แต่ไม่ว่าอย่างไรก็ตาม ล้วนเป็นข้อความแห่งการไม่เห็นด้วย หรือ "ยั่วให้แย้ง" ทั้งสิ้น

5. ผู้นำคือคนที่ยึดมั่นในความดี (Leaders possess the nobel factor) ไม่ว่าจะเป็นผู้นำในองค์การใด ในที่นี้จึงไม่รวมถึงหัวหน้าโจรหรืออันธพาล บุคลิกภาพของผู้นำเกิดจากความดีของเขา ความจริงใจ ความเสียสละ และความปรารถนาดีต่อส่วนรวม สิ่งเหล่านี้จะเป็นคุณค่าสำคัญที่จะส่งเสริมให้คนทำงานที่ต้องรับผิดชอบสูงขึ้น และทำให้เขามีพลังมากกว่าระบบรางวัล เช่นเงินทอง หรือค่าตอบแทนตามปกติขององค์การ เขาจะเป็นผู้นำอย่างที่เรียกว่า transformational leader หรือผู้นำที่ทรงพลังในการเปลี่ยนแปลง

6. ผู้นำคือผู้ที่เข้าใจความหมายของการทำงานอย่างหลงไหล และคลั่งไคล้ในผลของงาน (Leaders understand the Pygmalion effect in management) ถ้าเราเป็นศิลปินก็คงต้องร้องเพลงอย่างมีความสุขและมีอารมย์ในเพลงนั้น หรือภูมิใจผลงานศิลปะนั้นๆ ถ้าเป็นครูก็ต้องรักในศิษย์ ปราถนาในสิ่งดีๆแก่ศิษย์ และเช่นกัน การเป็นผู้นำที่ต้องเปลี่ยนแปลงนั้น ผู้นำก็ต้องหหลงไหลอยากเห็นในสิ่งใหม่ๆที่หวังจะให้เกิดขึ้น

7. ผู้นำเหมือน center half หรือผู้นำในกองกลางในฟุตบอล ต้องรู้จัก "จ่ายบอล" การต้องรู้ว่าขณะนี้ลูกบอลอยู่ที่ไหนนั้น ใครมีตาก็พอมองเห็น แต่การต้องรู้ว่าจะจ่ายบอลต่อไปอย่างไร นั้นเป็นเรื่องที่ต้องใช้ฝีมือมากกว่า (Leaders have the Gretzky Factor) ดังที่ Bennis ได้อธิบายว่า Gretzky อันเป็นนักฮอกกี้ที่มีชื่อเสียง เขาบอกว่าการมองทางเกมส์ให้ออก จ่ายลูกให้ดี รู้ว่าบอลจะมาทางใด ควรส่งต่อไปทางไหน และควรจะตามเกมอย่างไร นั้นเป็นเรื่องสำคัญ

8. ผู้นำจะต้องมีเห็นการณ์ไกล (Leaders see the long view) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ ทรงวางแผนสร้างถนนหลายแห่งที่มีขนาดใหญ่อย่างราชดำเนินทั้งนอกและใน ในขณะนั้นคงไม่มีใครนึกออกว่าทำไมถนนบางสายจึงต้องมีขนาดใหญ่ขนาดนั้น แต่บัดนี้ คนทั่วไปคงตระหนักว่า ความคิดที่ก้าวไกลในขณะนั้นคงต้อง อาศัยความคิดความอ่านและความหยั่งรู้ในอนาคตพอสมควร

9. ผู้นำเข้าใจผลความเสี่ยงจากการลงทุน (Leaders understand stakeholder sysmmetry) เมื่อกล้าได้ ก็มี การต้องเสียเกิดขึ้น และผู้นำก็คือผู้ที่ต้องรับผลพลอยจากสิ่งเหล่านี้ ในช่วงปีพ.ศ. 2534 ได้มีความพยายามในหลายมหาวิทยาลัยหลายแห่งได้พยายามปรับระบบการบริหารมหาวิทยาลัยไปสู่ความเป็นมหาวิทยาลัยอิสระ ซึ่งนับเป็น ความคิดที่ก้าวหน้า แต่ก็อย่างที่ทราบ เมื่อมีการเสนอเพื่อเปลี่ยนแปลงนั้น หลายมหาวิทยาลัยไม่มีความพร้อม สำหรับสิ่งเหล่านี้ อาจารย์ภายในสถาบันเองที่แท้จริงก็ไม่มั่นใจในการเปลี่ยนแปลง จึงได้มีกระแสต่อต้านเกิดขึ้น ซึ่งท้ายที่สุด ผลพลอยก็คืออธิการบดีที่เสนอเพื่อเปลี่ยนแปลงนั้น ก็ไม่ได้รับการสนับสนุนจากอาจารย์และประชาคมที่จะให้เปลี่ยนแปลง

10. ผู้นำมีกุศโลบายที่จะสร้างเพื่อนร่วมงานและหุ้นส่วน (Leaders create strategic alliances and partnerships) ไม่มีใครที่จะทำอะไรให้สำเร็จได้ด้วยตัวคนเดียว ผู้นำคือคนที่สามารถทำให้ความคิดใหม่ๆมีคนสนับสนุน มีคนมาร่วมทุนในการเปลี่ยนแปลงด้วย

(Bennis, 1991 หน้า 191-202)

บทสรุปส่งท้าย

จากทฤษฏีสู่การปฏิบัติ จากสิ่งที่เป็นนามธรรมสู่ความเป็นรูปธรรม และการต้องไปลงมือทำจริง และสำหรับสิ่งที่จะเสริมเพื่อความเข้าใจในท้ายสุด ผู้เขียนขอเสนอสิ่งที่เป็นประสบการณ์ชีวิต ซึ่เกิดจากหลากหลายประสบการณ์ จากธรรมชาติ จากการกีฬา จากวงการธุรกิจ และจากชีวิตเพื่อเป็นการแลกเปลี่ยนกับท่านผู้อ่าน

ธรรมชาตินั้นมีการเปลี่ยนแปลง ปรับตัวของมันเองอยู่ตลอดเวลา และเป็นไปตามธรรมชาติ ถ้าเราจะใช้ ความสังเกตุและนำข้อสังเกตุนั้นมาวิเคราะห์และเรียนรู้ก็จะเกิดประโยชน์ ในการกีฬาก็เหมือนกันมันเป็นเกมส์ จำลองชีวิต มีความเสี่ยง มีจุดมุ่งหมายที่นำไปสู่การได้รับชัยชนะ ซึ่งในชีวิตจริงชัยชนะหรือความสำเร็จนั้นอาจจะเป็นจุดประสงค์อะไรก็ตาม

ในวงการธุรกิจก็เช่นกัน คนที่ทำงานอยู่ในภาคราชการ หรือภาคการศึกษาที่ได้ไปพร่ำสอนคนอื่นๆมากๆนั้นที่จริงแล้วเราควรได้เรียนรู้จากเขามากทีเดียว นักธุรกิจและวงการธุรกิจมีอะไรหลายอย่างที่คนในภาค ราชการ สามารถแลกเปลี่ยนและเรียนรู้ซึ่งกันและกันได้มาก

ต่อไปนี้คือบางส่วนที่ได้สังเกตุและสรุปเป็นบทเรียนส่งท้ายออกมา

1. การต้องรู้จักสงวนรักษา การต้องรู้จักตัดทอนเพื่อต่อให้ยืด การต้องรู้จักจังหวะ รู้จักหยุดเพื่อให้ได้เดินต่อ

หากใครได้มีโอกาสเดินทางท่องเที่ยวในยุโรป ซึ่งบริเวณส่วนใหญ่จะเป็นเขตค่อนข้างหนาว ต้นไม้จะต้องมีการเปลี่ยนฤดูเพื่อย่างเข้าสู่หน้าหนาว ท่านจะเห็นต้นไม้ในยุโรปฤดูหนาวที่แปลกออกไป เห็นแต่กิ่งที่ถูกตัดให้สั้น ไม่มีใบไม้เหลือให้เห็น ไม่มีกิ่งที่อ่อนแอ เพราะเขาจะยอมตัดส่วนเล็กๆที่ไม่จำเป็นออกเสียบ้าง เพื่อป้องกันไม่ให้ต้นไม้ต้องสูญเสียน้ำ และอาจทำให้เกิดโรคได้ แต่เขาจะเก็บส่วนที่แข็งแกร่งเอาไว้สำหรับการเติบโตได้อย่างเต็มที่เมื่อฤดูใบไม้ผลิย่างเข้ามา

เปรียบไปก็เหมือนการทำงานเพื่อการเปลี่ยนแปลงนั้น จำเป็นต้องให้มีความพร้อม ต้องยอมตัดส่วนที่ไม่จำเป็น อ่อนแอ หรือส่วนที่จะเป็นปัญหาเพื่อสงวนส่วนใหญ่ที่มีคุณค่าเอาไว้ สำหรับองค์การนั้น เมื่อยังไม่พร้อมที่จะเริ่มงานใหม่ ก็ควรเก็บรักษากำลังคน กำลังทรัพย์ในส่วนที่จำเป็นเอาไว้ ให้เมื่อเวลาพร้อมแล้วค่อยเริ่ม เหมือนต้นไม้เมื่อย่างเข้าฤดูใบไม้ผลิแล้ว จึงค่อยปล่อยให้ทุกอย่างเบิกบานออกมา

2. การริเริ่มที่ต้องหวังผล ทำสิ่งเล็กที่ประสบผลสำเร็จ ดีกว่าทำอย่างกระจัดกระจาย แต่ไม่มีโอกาสสำเร็จ (focusing)

เมื่อท่านต้องการปลูกต้นไม้ในทะเลทรายนั้น ท่านทำอย่างไร ท่านคงไม่ขึ้นเครื่องบินแล้วโปรยพันธุ์พืชเหล่านั้นลงมาอย่างไม่หวังผล เพราะมันจะไม่ได้ผลอะไรเลย พืชพันธุ์เหล่านั้นจะขาดน้ำ และไม่มีอะไรจะหลงเหลือให้เติบโตได้ การจะปลูกต้นไม้ไม่ว่าจะเป็นในทะเลทรายหรือที่อื่นใดก็ตาม จะต้องมองความสอดคล้องเหมาะสม ต้องเลือกพันธุ์ไม้ให้เหมาะที่จะทนความแห้งแล้งได้ดี และแม้กระนั้นก็ต้องมีการเตรียมเพาะปลูกในบริเวณที่จะสามารถหาน้ำมาสร้างความชุ่มชื้นได้ แม้เป็นที่เล็กๆใกล้กับแหล่งน้ำ ต้องมีวิธีการสงวนน้ำในแบบที่ละเหยได้น้อยที่สุด เก็บรักษาความชื้นไว้ให้กับต้นไม้มากที่สุด ดังนี้ต้นไม้นั้นจึงจะมีโอกาสเติบโต และออกดอกออกผลได้ในภายหลัง ทำอย่างนี้คือการทำอะไรต้องหวังผล ต้องมีการมุ่งเน้นอย่างเป็นระบบ และอย่าปล่อยให้กระจัดกระจายออกไป ซึ่งในที่สุดอาจไม่ได้อะไรเลย

ตัวอย่างเช่น การสร้างอาจารย์รุ่นใหม่ในสถาบันเก่าแก่ที่มีประทัสถานทางสังคมเดิมที่ไม่สามารถยอมรับของใหม่ ไม่สามารถที่จะเป็นพื้นฐานหล่อเลี้ยงของเกิดใหม่ การรับอาจารย์ใหม่เข้าไป แม้มีความคิดใหม่ๆก็จริง แต่เขาไม่มีโอกาสแสดงความรู้ความสามารถ ทำอะไรก็มีแต่ติดขัด ท้ายที่สุด เขาก็ต้องเหี่ยวเฉา การจ้างอาจารย์ที่ดีมีคุณภาพเพื่อเป็นอาจารย์สอนในมหาวิทยาลัย แต่ไม่มีเครื่องไม้เครื่องมือให้เขาได้ริเริ่มงานอย่างเพียงพอ จะทำงานก็เต็มไปด้วยอุปสรรคจาระเบียบราชการ จะทำงานริเริ่มสร้างสรรค์แต่ละครั้งก็จะถูกการต้องปล่อยให้เป็นไปตามประทัสฐานของกลุ่ม อย่างนี้จะหวังผลเลิศจากอาจารย์คนนี้คงยาก

การริเริ่มใดๆที่จะทำให้ประสบความสำเร็จนั้น จะต้องรู้จักกล้าทุ่มเท วางแผนอย่างครบวงจร ทำให้ดีที่สุด และหวังผลในความสำเร็จมากกว่าจะเป็นการปล่อยการลงทุนลงแรงแบบกระจัดกระจายในสิ่งที่ไม่อาจหวังผลได้ และกลายเป็นความสูญเปล่าในที่สุด

3. การกระจายความสำเร็จคือการต้องรู้จักกระจายคน กระจายงาน และกระจายโอกาสทำงานไปสู่ความสำเร็จ

ลองสังเกตวิธีการปลูกกล้วย ซึ่งถ้าต้องการจะให้ได้ผลนั้น “ารปลูกกล้วยต้องหมั่นแยกหน่อ”

การปลูกกล้วยนั้น ถ้าเราปล่อยให้กล้วยขยายหน่อแตกกอออกไป แต่ก็ไม่แยกหน่อออกไปปลูกที่อื่น ปล่อยให้สุมรวมกันเป็นกอขนาดใหญ่ กล้วยกอนั้นก็จะไม่ให้ผลที่ดี แม้มีผลบ้างก็เป็นไปอย่างลีบเล็กไม่สมบูรณ์ แต่ถ้าจะให้กล้วยงามและได้ผลดีนั้นก็ต้องรื้อกอ แยกหน่อใหม่ที่สมบูรณ์ไปปลูกในบริเวณอื่นที่มีการเตรียมดินดี มีการให้น้ำและความชุ่มชื้นที่พอเพียง กล้วยที่ได้ปุ๋ยได้น้ำนั้นก็จะได้ผลเต็มที่ มีลูกดกและผลกล้วยอวบงาม เปรียบดังในการทำงานนั้นคือ การต้องรู้จัก กระจายอำนาจไปให้คนดีที่กำลังจะโตขึ้นมา ให้เขาได้ทำงานในที่ๆมีโอกาสแสดงฝีมือเต็มที่ การบริหารงานในยุคใหม่นั้น คือการต้องหาคนดีมีฝีมือที่มีความสามารถ และปล่อยให้เขาทำงานในระบบมีมีอิสระที่สุด จะมีการควบุมดูแลเขาก็ไม่ควรไปเน้นในรายละเอียดและวิธีการทำงาน แต่ควรเน้นไปที่การให้เขาได้แสดงฝีมือพิศูจน์ผลของงานโดยรวมให้มาก โดยให้คนในส่วนกลางนั้นมีจำนวนน้อยจะมีหน้าที่ในการสรรหา และพัฒนาคนดีเพื่อเอาไว้ใช้ในระบบนั้น และไม่พยายามเข้าไปตัดสินใจในรายละเอียด

สิ่งเหล่านี้จะสอดคล้องกับคำกล่าวของนักธุรกิจจีนที่เขาพูดว่า "เตี่ยไม่ตาย เสี่ยไม่โต” ซึ่งจะสังเกตได้จากนักธุรกิจจีนที่ถ้าคนรุ่นพ่อไม่ยอมปล่อยความรับผิดชอบให้คนรุ่นลูกได้เรียนรู้อะไรแล้ว คนรุ่นหลังนั้นๆก็ไม่ได้มีโอกาสเรียนรู้ แม้เมื่อวันหนึ่งได้รับสมบัติตกทอดมา ก็ไม่สามารถดำเนินธุรกิจได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ประสบการณ์ในภาคธุรกิจอีกลักษณะหนึ่งคือ การที่คนรุ่นอาวุสโสทำงานประสบความสำเร็จมามากจนขาดความเชื่อว่าคนรุ่นต่อไปจะสามารถทำได้ดีเท่าหรือดีกว่าตน หรือบางทีเป็นเพียงความกลัวสูญเสียอำนาจ จึงไม่มีการเตรียมคนรุ่นใหม่ที่จะเข้ารับผิดชอบแทน ถ้าระบบงานใดองค์การใดปล่อยให้บรรยากาศเป็นลักษณะหวงงาน หวงความรู้ไม่มีการพัฒนาคนแล้ว ในที่สุดองค์การนั้นๆก็จะประสบปัญหางานไม่พัฒนา ไม่สามารถดำรงอยู่ในแวดวงธุรกิจที่แข่งขันกันอย่างสูงได้

การฝึกอบรมทางการบริหารที่สำคัญที่สุดนั้นคือการได้ลงมือทำในธุรกิจนั้นเองจริงๆ ไม่มีอะไรที่จะมาทดแทนประสบการณ์นั้นโดยตรงได้ เพียงแต่การให้เขาได้เริ่มทำงานในระดับที่เล็กไปหาใหญ่ แล้วปล่อยให้ประสบการณ์ทั้งในส่วนที่ดีและไม่ดี ความสำเร็จและความล้มเหลวได้เป็นบทเรียนได้พัฒนาคนควบคู่ไปด้วย มิฉะนั้น องค์การก็จะไม่โต ขยายงานไม่ได้ เหมือนกล้วยที่ไม่รู้จักแยกหน่อ หรือเหมือน "เตี่ย" ที่ไม่ปล่อยให้ลูกได้เข้ามารับผิดชอบ "ลูกๆ" ก็ไม่โต ครั้นสักวันเตี่ยต้องจากไป หรือไม่สามารถทำงานต่อไปได้แล้ว ท้ายสุดก็ไม่มีใครหรือลูกๆคนไหนรับงานได้

4. การสร้างทีมงานที่เหมาะสม หลากหลายแต่พึ่งพาซึ่งกันแลกัน

ผู้เขียนมีประสบการณ์การทำฟาร์มปลา และพบข้อคิดที่น่าสนใจประการหนึ่ง คือปรากฏการณ์จาก “ารเลี้ยงปลานิลพันธุ์เดียวในบ่อ (lack of bio-diversity)”

ปรากฏการณ์ที่เกษตรกรผู้เลี้ยงปลามักจะประสบกันมากก็คือ การเลี้ยงปลาที่สามารถแพร่พันธ์ปลาได้ รวดเร็วอย่างปลานิลเพียงพันธุ์เดียวในบ่อปลาแล้ว เมื่อปลาเติบโตมาได้สัก 4-5 เดีอนแล้ว มันจะหยุดเติบโตและเริ่มแพร่พันธุ์ ซึ่งก็จะยิ่งทำให้มีปลาจำนวนมากในบ่อปลา ปลาจะเริ่มแน่นบ่อ ต้องแย่งชิงอาหารกัน และทำให้ไม่มีโอกาสเติบโต

การแก้ปัญหาทำอย่างไร

1. เขาจะจับปลาบางส่วนออกจากบ่อไปไว้ที่อื่น ขาย หรือส่งตลาดในราคาถูกเลย

2. การเลี้ยงปลานิลที่ทำหมันแล้ว นันคือจะไม่มีการแพร่พันธุ์ หรือ

3. การเลี้ยงปลาหลากพันธุ์ ให้เกิดความสมดุลย์ในบ่อปลา ปลาบางส่วนจะกินอาหารในระดับผิวหน้าน้ำ อย่างเช่นปลาตะเพียน บางส่วนจะกินอาหารในระดับผิวดิน อย่างเช่นปลาซ่ง หรือที่ชาวบ้านเขาเรียกว่าปลาหัวโต และรวมถึงปลากินเนื้อ เช่นปลาช่อน ปลากระพงขาวจะมีไว้เพื่อกินสัตว์น้ำขนาดเล็ก เช่นลูกปลาลูกกุ้ง ซึ่งก็เป็นประโยชน์ เพื่อควบคุมไม่ให้เกิดลูกปลานิลเพิ่มขึ้นมาอีก และส่วนปลาที่มีขนาดโตเกินกว่าปลากินเนื้อจะกินได้แล้วก็ จะสามารถเติบโตไปได้อย่างเต็มที่ เกษตรกรก็จะได้ปลาที่มีขนาดใหญ่ และสมบูรณ์สำหรับการส่งขายตลาด วิธีการเลี้ยงปลาเช่นนี้เน้นหลักการปล่อยให้เกิดความหลากหลายไปตามธรรมชาติ

ข้อสรุปสำหรับการจัดการคือ

1. การไม่ใช้คนประเภทเดียวกันอยู่รวมกันมากเกินไป เหมือนปลานิลแน่นบ่อ ตัวอย่าง การมีอาจารย์นักวิชาการที่เก่งๆเหมือนกันในภาคเดียวกันมากๆในมหาวิทยาลัยนั้นไม่เป็นผลดี เพราะก็มีงานให้ทำเพียงเท่าเดิม อาจารย์ก็จะต้องแย่งชิงโอกาสที่จะทำงานคล้ายๆกันนั้น กลายเป็นขัดแย้งต่อกัน

2. การสร้างความสมดุลย์ในทีมงาน บางอย่างบางประสบการณ์นั้น ความหลากหลาย (diversity) เป็นความได้เปรียบ มีการพึ่งพากันได้ นักวิชาการเมื่ออยู่ในหน่วยงานเดียวกัน ในภาคเดียวกันบางทีก็ไม่เห็นคุณค่าของกันและกัน มีการขัดแย้งแย่งชิงโอกาสกัน แต่ถ้ามีการย้ายไปยังที่อื่นๆ ได้ทำงานร่วมกับนักวิชาการอื่นๆ ทำงานกับภาคราชการ หรือธุรกิจ และร่วมกับคนที่หลากหลายอาชีพขึ้น ปะปนกันไป มี "Bio-Diversity" ถ้าเขาได้มีโอกาสทำงานช่วยทีมงานในส่วนที่เขามีความสามารถ และเป็นประโยชน์แก่ทีมงานที่เหมาะสมแล้ว กลับจะได้ผลดีกว่า ระบบงานในส่วนนั้นก็ได้ใช้ประโยชน์จากนักวิชาการนั้นได้อย่างเต็มที่ สามารถทำให้ทีมงาน หรือองค์การนั้นๆได้บรรลุในวัตถุประสงค์ที่เหมาะสม กลายเป็นคนที่มีคุณค่า

5. การริเริ่มนั้นเริ่มมาจากการต้องปล่อยให้มีคนที่คิดริเริ่มและลงมือทำงานได้อย่างอิสระ

เปรียบดังคำสอนที่มาจากพงศาวดารจีน สามก๊ก ที่สอนว่า "อย่าเป็นโจโฉแตกทัพเรือ (strategic changes)" ครั้งหนึ่งเมื่อครั้งเมืองจีนมีการแตกออกเป็นสามก๊ก ต้องรบราฆ่าฟันกันนั้น แม่ทัพโจโฉ จัดเป็นนักกุศโลบายทางการรบที่เก่งกาจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการรบภาคพื้นดิน แต่ไม่มีประสบการณ์ในการรบทางน้ำ ทหารของโจโฉก็ไม่มีประสบการณ์ในการรบโดยใช้เรือเป็นพาหนะ การเคลื่อนกำลังทางทัพเรือของโจโฉจึงเป็นไปอย่างไม่รู้จริงและไมมีความมั่นใจ ดังนั้นจึงถูกใส้ศึกหลอกให้ใช้ยุทธวิธี นำเรือจำนวนนับร้อยๆลำมารวมกัน โยงและตรึงเป็นผืนแผ่นเรือลอยน้ำ โดยถูกหลอกให้เชื่อว่าจะทำให้เกิดความปลอดภัย นอกจากนั้นยังถูกกลอุบายหลอกให้นำฟางหญ้า มาสุมรวมกันหวังเป็นตัวดักรับลูกธนูที่ข้าศึกจะยิงกราดมาจากฟากฝั่งสองข้าง โจโฉก็เชื่อตามนั้น และดำเนินการตาม โดยนำเรือมาผูกรวมกัน แล้วสุมฟางหญ้าแห้งเป็นที่ป้องกันธนูและเป็นการดักเก็บลูกธนูจากข้าศึก แต่การณ์กลับตรงกันข้าม เพราะข้าศึกยิงธนูที่ชุบน้ำมันติดไฟท่วมเข้ามา เมื่อเรือมีเชื้อไฟอยู่แล้ว ไฟก็ลุกไหม้อย่างรวดเร็ว และลามไปทั่วกองทัพเรืออย่างรวดเร็วเกินกว่าที่จะแก้ไขได้ ทำให้กองทัพต้องสูญเสียอย่างมากในการรบครานั้น โจโฉเองก็ต้องหนีตายจนแทบจะเอาตัวไม่รอด

เปรียบกับการบริหารงาน ถ้าจะต้องการเปลี่ยนแปลงใดๆ จงอย่าพยายามเอาอะไรมาผูกรวมกันเป็นะบบใหญ่ อย่านำระบบมาผูกกันด้วยกฏระเบียบที่ตายตัวโยงทั้งระบบเข้าด้วยกัน เพราะได้ก่อให้เกิดผลเสียให้เห็นมามากแล้ว ไม่ว่าจะเป็นระบบราชการ บริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ที่พยายามจะทำทุกอย่างเองอย่างครบวงจร บางบริษัทหวังว่าความใหญ่คือความได้เปรียบเพราะมีการเงิน มีธนาคารหนุนหลังอย่างแน่นแฟ้น แม้จะไม่มีความถนัด ท้ายสุดก็ต้องประสบปัญหาความอืดอาดล่าช้า ความไม่สอดคล้องในการจัดการตามระเบียบแบบแผนกับการต้องทำงานในแต่ละสถานที่ซึ่งมีความแตกต่างกัน ท้ายสุดก็ไม่สามารถดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ จะปรับปรุงแก้ไขอะไรก็จะมีผลกระทบกันไปหมด ทำให้ทำงานได้อย่างยากลำบาก

คือพยายามจะเปลี่ยนแปลงระบบทั้งหมดไปพร้อมๆกัน โดยที่ระบบอันใหญ่มากนั้นจะไม่มีความพร้อมในการเปลี่ยนแปลง ถ้าจะเปลี่ยนได้ ก็มักจะเป็นส่วนเล็กๆน้อยๆในระบบใหญ่ หรือไม่ก็เป็นการเปลี่ยนเพราะปัญหามันสุกงอมในขั้นวิกฤติแล้ว หรือเลวที่สุดแล้วจนชิน แน่ใจได้ว่าไม่มีอะไรจะเลวไปกว่านี้อีกแล้ว

ผู้เขียนลองสังเกตปรากฏการณ์การเสนอกฏหมายของประเทศฝรั่งเศสที่มีการบริหารราชการแบบรวมศูนย์ เมื่อมีความพยายามแก้ปัญหา ก็เสนอเป็นกฏหมายออกมา และเมื่อตกลงแก้กฏหมายแล้วก้จะทำการแก้ไขปรับการปฏิบัติไปทั่วประเทศ บางอย่างทำได้ แต่มีเป็นอันมากที่แม้เป็นการปรับมาตรการเพียงเล็กน้อย แต่ความที่ต้องกระทบไปทั้งประเทศ จึงได้รับการต่อต้านอย่างมาก หลายครั้งที่ทำไม่สำเร็จ ต้องกลับไปเหมือนเดิม ตรงกันข้ามกับในประเทศสหรัฐอเมรกาที่เป็นประเทศที่ใหญ่โตกว่า แต่การเปลี่ยนแปลงนั้น เขาจะปล่อยให้เป็นไปตามแต่ะละท้องถิ่น หรือแต่ละรัฐ ระบบการศึกษาของสหรัฐอเมริกาก็มักจะปรับเปลี่ยนไปตามความจำเป็น หรือความต้องการของสังคม เราจึงไม่ค่อยพบการเปลี่ยนแปลงแบบจากส่วนกลางมากนักในประเทศนี้ แต่มักจะเห็นการเปลี่ยนแปลงจากจุดเล็กๆ แล้วก็ขยายใหญ่ออกไป

ลองดูอีกปรากฏการณ์หนึ่ง คือ

"ลิงตัวที่ร้อย"

เมื่อเราจะเปลี่ยนแปลงนั้นบางครั้งเราไม่รู้จะเริ่มต้นอย่างไร ใครจะเป็นคนเริ่ม เพราะระบบมันใหญ่เหลือเกิน กิจการนั้นๆจะทำคนเดียวก็ไม่ได้ที่จะเปลี่ยนไปทั้งระบบก็เป็นไปได้ยาก ลองดูปรากฏการณ์ของสัตว์ คือลิงในส่วนสาธารณะแห่งหนึ่ง (ฟังจากคุณหมอประเวศ วะสีเล่า)

ลิงตัวหนึ่งในสวนสาธารณะที่กินมันโดยล้างทรายและของสกปรกออก ลิงตัวนั้นริเริ่มทำไปก่อนโดยไม่สนใจกับลิงตัวอื่นที่กินมัน หรืออาหารที่เขาโยนมาให้โดยไม่ล้างน้ำ ลิงตัวนั้นทำแล้วได้ผลดี ทำแล้วไม่ต้องกินสิ่งปลอมเปื้อนเขาไปด้วย และจึงทำไปจนเป็นนิสัย ลิงตัวอื่นก็ได้แต่ดูเป็นตัวอย่าง แต่เมื่อเห็นว่าน่าสนใจก็ลองทำตามบ้าง ตอนเริ่มก็เป็นทีละตัวสองตัว และเพิ่มมากขึ้นจนกลายเป็นเปลี่ยนวัฒนธรรมการบริโภคอาหารในแวดวงลิงนั้น

การเปลี่ยนแปลงถ้าหวังจะให้เป็นการเปลี่ยนแปลงแบบขนานใหญ่ และกระทำพร้อมกันทั้งหมดนั้นจะเป็นไปได้ยาก การเปลี่ยนแปลงเป็นอันมากเริ่มจากคนหรือกลุ่มคนเล็กๆที่ได้ลองทำไปก่อน ได้เรียนรู้บทเรียนจากสิ่งเหล่านั้น แล้วคนอื่นๆจะได้มีโอกาสเห็นเป็นตัวอย่าง มีบทเรียนที่จะได้เรียนรู้ และท้ายที่สุด จึงกล้าทำเอง ทำจนเกิดความมั่นใจ ที่จะเปลี่ยนตาม และขยายวงไปตามเท่าที่มีความจำเป็นและเกิดประโยชน์

แต่จะทำอย่างไรจะทำให้ระบบสังคมนั้นมี "ลิงตัวที่ร้อย" ที่กล้าทำในสิ่งใหม่ๆที่จะเป็นสาระประโยชน์ต่อส่วนรวมได้ เรื่องเหล่านี้นี่แหละที่เราต้องยอมรับความเป็นจริงว่า ถ้าสังใดยอมรับในการเป็นผู้นำในส่วนย่อยได้มาก ก็จะมีตัวอย่างปรากฏการณ์ริเริ่มสร้างสรรค์ได้มาก แต่ถ้าพยายามบังคับให้ทุกคนเข้ากรอบมากเท่าใด ก็จะสูญเสียความคิดสร้างสรรค์ไปมากเท่านั้น

6. ความสำเร็จอาจต้องมีวิกฤติที่ต้องมีคนเสียสละรับผิดชอบ โดยไม่ส่งต่อความ ทุกข์ยากและปัญหาต่อไปโดยปราศจากคนดูแล

“ไปไหนไม่ได้ ให้ตายกับลูก (risking & sacrifice)”

ในกิจกรรมการเล่นรักบี้ มีบางจุดบางเหตุการณ์ที่จำเป็นต้องมีบางคนที่ยอมเจ็บ ต้องเข้าไปรับผิดชอบ ปัด ความรับผิดชอบไปให้กับใครไม่ได้ เหมือนกำลังถือลูกบอลในขณะที่วิกฤติ บางทีต้องยอมเสียสละตนเอง เพื่อส่วนใหญ่ให้อยู่ได้ อาจนับเป็นการยอมเสียบางส่วน เพื่อรักษาบางส่วนทีสำคัญเอาไว้ ยอมเสียสละเพื่อหลีกการ และต่อสังคมส่วนใหญ่เอาไว้ ถ้าไม่มีใครเสียสละ ในที่สุดก็จะไม่เกิด breakthrough ดังนั้นการเสียสละของคนบางคนในบางสถานการณ์จึงช่วยให้งานของกลุ่มประสบความสำเร็จ ในเกมรักบี้จะมีการลุยไปข้างหน้า ยอมตายกับลูก เพื่อให้ กลุ่มได้ทำการทำ root scrum เพื่อแย่งชิงลูกกลับคืนมา และรุกต่อไป มีกำลังของคนรุ่นใหม่เข้าเสริมตลอด

ในบางกรณี การทำงานบางอย่างจะไม่สำเร็จด้วยช่วงวาระของคนๆเดียว แต่กว่าจะสำเร็จส่งผลให้เห็นก็จะเป็นคนในรุ่นต่อๆไป แต่คนที่ริเริ่มเอาไว้นั้นอาจจะต้องได้รับเคราะห์กรรมอย่างมาก แต่ถ้าไม่หนักแน่นพอก็จะล้มเลิกเสียก่อนที่จะทำให้คนในรุ่นต่อมาได้สานต่อ ดูตัวอย่างจากการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในสหภาพโซเวียตจากระบบ Totalitarianism และเผด็จการทางชนชั้นด้วยกรรมกรและชาวนา ไสู่ระบบที่มีเสรีภาพมากขึ้นนั้นต้องผ่านยุคสมัยจาก คนอย่างอังเดร ซาคารอฟ ที่เป็นนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนต้องถูกริดรอนสิทธิและการคุกคามต่างๆนาๆ คนอย่างกอร์บาร์ชอฟ ที่จุดประกายการเปลี่ยนแปลงที่ท้ายสุดนำมาซึ่งการสูญเสียอำนาจของตน แต่เมื่อผ่านยุคสมัยเยลซิน ก็มิใช่ว่าจะทำให้เกิดระบบใหม่ที่สำเร็จได้ในเร็ววัน อาจจะต้องอาศัยการสืบทอดอีกหลายยุคสมัย

7. ความสำเร็จเกิดจากการส่งต่องานและความคิด ไม่ใช่คิดคนเดียว ทำคนเดียว

ในสภาวะที่ตนเองกลายเป็นเป้าของการโจมตีเพราะต้องเข้าไปทำงานนั้น ยอมเสียสละตนเอง แยกตนออก จากความคิดแนวอุดมการณ์นั้น แล้วส่งต่อความคิดให้คนอื่นต่อไป ความสำเร็จอาจจะไปอยู่ที่คนอื่น แต่งานนั้นก็ สำเร็จ

มิคาฮิล กอร์บาชอพ ทำหน้าที่ปฏิรูประบบการปกครองประเทศรัสเซียไปสู่ความเป็นประชาธิไตยมากขึ้น แต่นั่นก็เป็นผลที่เขาต้องสูญเสียอำนาจไป และเปิดทางให้กับเยลซิน อย่างไม่มีทางเลือก

เกรียงศักดิ์ ชมะนันท์เป็นนายกรัฐมนตรีที่เป็นทางผ่านให้กับพลเอกเปรม ตินสูลานนท์

รัชกาลที่ 4 ได้ทรงเริ่มปูทางการปรับประเทศให้ทันสมัย ก่อนที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าจะได้มีโอกาส ดำเนินนโยบายนำประเทศไปสู่ความทันสมัย

อีกส่วนหนึ่งของกโลบายการเปลี่ยนแปลงคือ

"ดึงคนให้แทค เพื่อดึงคู่ต่อสู้ให้มุ่งสู่ตน แล้วส่งลูกต่อ (draw the opponents then pass the ball)"

ในเกมส์รักบี้ จะหวงลูกพาวิ่งคนเดียวไปวางทรัยไม่ได้ แต่วิธีที่ทำได้คือการรุกไปข้างหน้า ดึงคนให้มาจับตัว แล้วปล่อยให้คนอื่นว่างแล้วส่งลูกต่อให้กับคนอื่นที่อยู่ในจุดที่ว่างกว่าเพื่อเข้าไปวางทรัย

ในเกมส์ฟุตบอล ทำตนเป็นดาราพาลูกเลี้ยงเดี่ยวเข้าไปทำประตูนั้น จะทำไม่ได้บ่อย ยิ่งใครเป็นดาราก็จะยิ่งถูกจับตัวจนแทบขยับไม่ได้ แต่ผู้เล่นที่ถูกจับตัวมากๆนั้นสามารถทำได้คือการดึงฝ่ายตรงกันข้ามให้เสียคนจำนวนมากมากับตน แต่คนที่จะนำลูกเข้าไปทำประตูนั้นคือคนอื่น

การทำแบบนี้ไม่ว่าในเกมส์กีฬาหรือในชีวิตการทำงานนั้นต้องอาศัยการเสียสละ และการไม่เห็นแก่ตัวอย่างมาก (selflessness) และไม่เกิดขึ้นง่ายๆเสมอไป ต้องเป็นความพยายามทำงานเป็นทีม อย่าทำเป็นดารา ได้ชือได้ประโยชน์เฉพาะตน แต่กลุ่มกลับไม่ประสบความสำเร็จ ซึ่งได้กล่าวไว้แล้วในส่วนที่ว่า การใช้นโยบาย win/win หรือ การทำให้ทุกคนทุกฝ่ายได้ประโยชน์ ความยากลำบากจะอยู่ตรงที่ว่า ในบางครั้งมันอาจจะต้องมีคนบางคนเสียสละก่อนเพื่อให้เป็นแนวทาง และคนๆนั้นก็คือผู้นำนั่นเอง

8. การสร้างผู้นำยุคใหม่สำหรับความสำเร็จ จะต้องคำนึงถึงการเตรียมคนที่มีความพร้อมสำหรับสภาวะที่อาจจะสับสน ยุ่งยาก เนิ่นนาน แต่เขาก็มีวุฒิภาวะ หนักแน่น ทนแดดทนฝนจนท้ายสุดนำไปสู่ความสำเร็จได้

"การปลูกป่านั้นเขาทำกันได้สองลักษณะ คือ จะเลือกใช้"กล้า" หรือจะใช้ "เง่า"

การเปลี่ยนแปลงคือการสร้างคนที่มีความพร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง เราไม่รู้ว่าในอนาคต อะไรคือประเด็นในการเปลี่ยนแปลง อะไรคือโอกาสใหม่ๆในขณะนั้น คนที่จะรู้ได้ดีกว่าคือคนในอนาคตนั้นเอง

ใช้กล้าที่เพาะในช่วงเวลาสั้นๆ อาจจะทำแบบตัดกิ่งต่อตา จากเมล็ดพันธุ์ เพาะให้ได้จำนวนมากๆ แล้วก็นำไปปลูกต่อในป่า ถ้าผ่านไปหนึ่งฤดูฝน ไม้นั้นก็มีโอกาสรอดสูง แต่มีเป็นอันมากที่สภาพพื้นที่ไม่เอื้ออำนวย ไม้ที่เพาะลงไปนั้นแทบจะไม่เหลือเลย แม้แต่ต้นเดียว ที่เป็นเช่นนี้เพราะไม้ที่ลงไปใหม่นั้นไม่สามารถทานทนต่อสภาพแวดล้อมในป่าได้จริง บ้างก็ตายเพราะขาดน้ำเนื่องจากฝนทิ้งช่วง บ้างก็วัชชพืชแทรกแซงรบกวน หรืออื่นๆอีก

แต่ในอีกลักษณะหนึ่งคือ การลงทุนปลูกด้วยเง้า เขาเริ่มจากการใช้ไม้ที่เพาะจากเมล็ด ใช้เวลาหลายเดือนหรือหลายปีให้เติบโต และที่สำคัญให้แกร่ง เสร็จแล้วตัดส่วนใบหรือส่วนลำต้นออก มีการเก็บไว้ในรูป"เง่าราก" แล้วเก็บรักษาไว้ แม้ฝังทรายเอาไว้ นานก็ยังมีชีวิตอยู่ได้ และยามเมื่อฝนมา มีการเตรียมดินและพื่นที่เอาไว้เพียงพอแล้ว ก็จะนำไปปลูก เมื่อนำรากเง้าไปปลูกนั้น พันธุ์ไม้นี้ก็จะมีความทนความแห้งแล้งได้มากกว่า เติบโตได้เร็วจนวัชชพืชอื่นๆไม่เป็นปัญหาอีกต่อไป มี โอกาสอยู่รอดเป็นไม่ใหญ่ได้มากกว่า แต่ก็แน่นนอนว่าต้นทุนก็จะต้องสูงกว่า

เปรียบเหมือนกับการสร้างผู้นำที่ดีนั้น เราอาจต้องสร้างผู้นำแบบรากเง่าที่คงทนเหล่านี้ เพราะในบางสภาวะ เขาต้องไปอยู่ในสภาวะที่ต้องมี endurance มากๆ ถ้าไม้แกร่งจริงๆก็อยู่ไม่ได้

9. การสร้างทีมงาน มิได้หมายความว่าขนคนดีๆมาอยู่รวมกันมากๆ แล้วจะได้ผลดี บางครั้งการแยกกันอยู่เพื่อร่วมกันทำงานอาจจะได้ผลดีกว่าอยู่ร่วมกันทำงานแบบ ทะเลาะกัน แตกแยกกัน

“นาคให้น้ำหลายตัว ฝนจะแล้ง (team work)”

การมีคนเก่งมากๆหลายคนในแบบเดียวกัน อยู่ทำงานในที่เดียวกัน บางทีอาจกลายเป็นฝันร้าย เพราะหาทางออกไม่ได้ มัวแต่เถียงกัน เกี่ยงกัน เกรงใจกัน หรือบางทีก็แย่งกันทำงาน แต่ก็ทำงานอย่างไม่มีประสิทธิภาพ เพราะไม่สามารถทำงานเป็นทีมได้ วางรูปแบบที่จะให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ใหม่ๆไม่ได้

ทีมเศรษฐกิจรัฐบาลชวน หลีกภัยมีหลายคนมากมายจากหลายพรรค แต่ท้ายสุดขาดคนตัดสินใจ

10. การทำงานใหญ่ต้องรู้จักเลือกใช้คน คนที่มีความเหมาะสมกับงาน มีศักยภาพสำหรับอนาคต มิใช่เพียงดูสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับปัจจบัน

- “ดรีมทีมนั้น ต้องสร้าง ไม่ใช่หา”

- “การใช้คนที่มีฝีมือดีอันดับสอง (hiring the second best man) “

ในการสร้างทีมงานในการเปลี่ยนแปลงนั้น มีคำถามในการสร้างทีมงานที่ต้องทำความเข้าใจหลายประการ เช่น

- ความแตกต่างระหว่างคนเก่งที่สุด กับคนที่มีเหมาะสมที่สุด

- ความแตกต่างระหว่างคนเก่งและคนดี

- ความแตกต่างระหว่างศักยภาพ กับผลงานในปัจจุบัน

การสร้างทีมงานที๋ดีก็เช่นเดียวกัน ไม่ใช้การเลือกคนที่ดีที่สุด มีความสามารถที่สุดเท่าที่จะหาได้แล้วมา รวมกันทำงานแล้วจะได้สิ่งที่ดี แล้วจะได้ผลงานที่ดีทั้งในปัจจุบันและอนาคต ในการสร้างทีมกีฬาที่ดีนั้นเขาจะเฟ้นหานักกีฬาหน้าใหม่ที่มีศักยภาพในการพัฒนาต่อไป สามารถนำสิ่งที่ตนเองมีศักยภาพ แล้วมาประสานกันเพื่อให้เกิดทีมงานที่ดี

คนที่เก่งอันดับหนึ่งนั้นเขาอาจไม่เลือกมา ถ้าเขากำลังประสบความสำเร็จและงานไปได้ด้วยดี แต่ถ้าบริษัท นั้นให้มา อาจแสดงว่าเขาคนนั้นอาจหมดคุณค่าแล้ว บางทีเขาเป็นอันดับหนึ่ง เพราะเขามีอาวุโสกว่า และอยู่ใน สถานะที่มีโอกาส แต่ถ้าเขาเป็นคนที่เก่งในลำดับรองลงมา แต่ถ้าเขาเป็นคนที่มีศักยภาพ เมื่อได้โอกาสแล้วเขานำพัฒนาร่วมกับทีมงาน และในบรรยากาศการทำงานที่ส่งเสริมแล้ว เขาอาจให้คุณค่าแก่องค์กรได้มากกว่า

คนที่ว่าเก่งอันดับหนึ่งหรืออันดับสองนั้นแท้ที่จริงอาจพิศูจน์กันยาก เพราะมันเป็นเรื่องของโอกาสและความเหมาะสม คนที่อยู่ในที่หนึ่งที่เขายังไม่มีโอกาสที่ดีอาจแสดงความสามารถได้ระดับหนึ่ง แต่ถ้าได้โอกาสที่ดีในสภาพแวดล้อมอีกแบบหนึ่ง เขาก็จะสามารถก้าวหน้าริเริ่มงานใหม่ไปได้ด้วยดี