เวสป้า (Vespa) สุดยอดมดงานของอิตาลี

ประกอบ คุปรัตน์
Pracob Cooparat
E-mail: pracob.cooparat@gmail.com

Keywords: การขนส่ง, transportation, การเดินทาง, traveling, commuting, ยานพาหนะจักรยานยนต์,motorcycle, สกูตเตอร์, scooter, เวสป้า, Vespa, wasp, Piaggio

ภาพ Vespa รุ่นแรก 1946

เวสป้า (Vespa) มาจากคำในภาษาอิตาลี เป็นรถสกูตเตอร์ (Scooter) ที่ผลิตโดยบริษัท Piaggio เวสป้า (Vespa) มีความหมายว่า “มดตะนอย” (Wasp) ในภาษาอิตาลี

“จักรยานยนต์ Vespa เป็นการออกแบบสำหรับทั้งสองเพศอย่างอัจฉริยะ ทั้งชายและหญิงที่ใส่กระโปรงสามารถท่องเที่ยวได้อย่างสง่างาม” นักออกแบบชาวอิตาลี Gianfranco Zaccai ได้เสนอให้รถสกูตเตอร์ (Scooter) ที่มีชื่อเสียงนี้เป็นหนึ่งใน 12 งานออกแบบที่ดีที่สุดในช่วง 100 ปีที่ผ่านมา Vespa ปรากฏในภาพยนตร์อมตะ “ชีวิตที่หวานชื่น” (La Dolce Vita) และเป็นที่ชื่นชอบของนักร้องวงดนตรีบีทเทิลส์ (Beatles) Vespa มีผลกระทบอย่างมากต่อวัฒนธรรม ผลิตภาพ และสังคม

CNN: งานออกแบบที่ดีที่สุดหนึ่งใน 12 รายการ ในช่วง 100 ปีที่ผ่านมา

เวสป้าเริ่มพัฒนาจากมีแบบเดียว เป็นรถสกูตเตอร์ที่ผลิตขึ้นในปี ค.ศ. 1946 โดยบริษัท Piaggio & Co. S.p.A. ของ Pontedera อันเป็นบริษัทผลิตเครื่องบินในอิตาลี และได้ขยายตัวออกมาเป็น 7 บริษัทที่เป็นของบริษัทแม่ คือ Piaggio

เมื่อเริ่มต้น สกูตเตอร์ของเวสป้าเป็นที่รู้จักกันด้วยสีเขียวมะกอกที่ใช้พ่น และตัวถึงเหล็กปั๊มเป็นโครงสร้างคลุมตัวเครื่อง โดยมีเครื่องยนต์กลไกและสิ่งที่อาจก่อความสกปรกที่อยู่ภายใน ไม่ให้มาเลอะเทอะคนขับขี่ ด้านหน้ามีที่รองเท้า (Flat floorboard) และป้องกันส่วนเท้าและขาของคนขี่ ส่วนหน้ามีกระบัง (Fairing) ป้องกันลม ทำให้ผู้ขับขี่แม้เป็นสตรีที่ใส่กระโปรง ก็ไม่ปลิวแล้วโป๊

ประวัติความเป็นมา (History)

ภาพ Vespa 150 TAP, ดัดแปลงจากเวสป้า เพื่อใช้ในกิจการทหารของฝรั่งเศส เป็นส่วนหนึ่งของการเคลื่อนไหวเร็วเพื่อทำลายรถถัง

ในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศอิตาลีภายใต้ข้อตกลงยุติสงครามกับฝ่ายพันธมิตร กิจการผลิตเครื่องบินจะถูกจำกัดอย่างมาก ทั้งในด้านปริมาณการผลิตและขีดความสามารถ

บริษัท Piaggio จึงเกิดขึ้นท่ามกลางโรงงานผลิตเครื่องบินรบ Pontedera ที่ถูกทิ้งระเบิดไป เศรษฐกิจของอิตาลีหลังสงครามย่ำแย่ สภาพถนนก็เสียหาย ไม่เหมาะแก่การใช้รถยนต์ และทำให้ไม่สามารถกลับมาพัฒนาตลาดรถยนต์ได้ในช่วงแรกๆ Enrico Piaggio บุตรชายของ Rinaldo Piaggio ผู้ก่อตั้งบริษัท Piaggio ตัดสินใจถอยจากกิจการผลิตเครื่องบิน แล้วหันมาผลิตสิ่งที่เป็นที่ต้องการของอิตาลีอย่างเร่งด่วน นั่นคือการผลิตยานพาหนะที่ทันสมัยและเป็นที่ซื้อหาได้สำหรับคนส่วนใหญ่

แนวคิด (Concept)

แรงดลใจในการออกแบบเวสป้า เริ่มมาตั้งแต่ก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง มาจาก รถสกูตเตอร์ของ Cushman ที่ผลิตจากรัฐเนบราสก้า ประเทศสหรัฐอเมริกา (Nebraska, USA) ซึ่งในขณะนั้นรถสกูตเตอร์สีเขียวมะกอก มีใช้กันจำนวนมากในอิตาลี เป็นการสั่งออกแบบโดยทางรัฐบาลสหรัฐ เพื่อใช้เป็นยานพาหนะในภาคสนามสำหรับทหารพลร่ม (Paratroops) และทหารเหล่านาวิกโยธิน (Marines) ฝ่ายทหารสหรัฐใช้สกูตเตอร์เพื่อเข้าใกล้แนวป้องกันของเยอรมันนาซี (Nazi) เพื่อเข้าทำลายถนนและสะพานที่อยู่ในบริเวณเทือกเขาแอลป์ (Alps) และบริเวณชายแดนของออสเตรีย

การออกแบบ (Design)

ภาพ Piaggio MP5 "Paperino", the initial Piaggio prototype

ในปี ค.ศ. 1944 วิศวกรของ Piaggio ชื่อเรนโซ สปอลติ (Renzo Spolti) และวิตตอริโอ คาซินี (Vittorio Casini) ได้ออกแบบรถจักรยานยนต์ (Motorcycle) ที่มีตัวถังแบบปิดเครื่องยนต์ และมีตัวกำบังด้านหน้า สามารถบังคับเครื่องยนต์และเบรกได้จากที่มือจับ (Handlebar) ใช้ระบบระบายความร้อนด้วยอากาศ มีล้อที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางขนาดเล็กแต่หน้ากว้าง มีส่วนกลางที่สูงขี้นมาเป็นส่วนเก็บเครื่องยนต์ และที่นั่งขี่

เมื่อออกแบบใช้ชื่อว่า MP5 หรือ Moto Piaggio no. 5 รถต้นแบบนี้มีชื่อเล่นเรียกกันว่า Paperino หรือ ลูกเป็ดขี้เหร่ (Duckling) หรือ Donald Duck ในภาษาอิตาลี

Enrico Piaggio ไม่พอใจกับ MP5 โดยเฉพาะในส่วนกลางที่สูง เขาจึงไปว่าจ้างคอร์ราดิโน ดาสคานิโอ (Corradino D'Ascanio) วิศวกรเครื่องบิน ให้ออกแบบสกูตเตอร์ให้ใหม่ D'Ascanio เคยให้คำปรึกษาแก่เฟอร์ดินานโด อินโนเซนติ (Ferdinando Innocenti) เกี่ยวกับการออกแบบสกูตเตอร์ ซึ่งเป็นที่รู้กันว่าเขาเกลียดรถจักรยานยนต์ เขาเห็นว่ามันเทอะทะ สกปรก และเชื่อถือไม่ได้

D'Ascanio ออกแบบสกูตเตอร์ต้นแบบ MP6 โดยให้เครื่องยนต์มาอยู่ด้านหลัง ติดกับล้อหลัง ล้อต่อตรงจากเครื่อง ลดปัญหาระบบเพราหรือการส่งกำลังด้วยสายโซ่ ที่ทำให้ต้องมีน้ำมันเครื่องมาเลอะเทอะขากางเกง ตัวถังเป็นเหล็กแผ่นที่ใช้ปั๊มเป็นโครงร่าง เก็บเครื่องยนต์ไว้ในส่วนหลัง ทำให้ส่วนกลางด้านหน้าของคนขี่กลายเป็นที่ว่างสำหรับวางเท้าหรือสิ่งของได้ ส่วนล้อหน้าและล้อหลัง มีระบบกันกระเทือน (Suspension) ด้านเดียว โดยล้อทั้งหน้าและหลังออกแบบมาให้ถอดเปลี่ยนได้อย่างง่าย หากเกิดชำรุด หรือยางแตกต้องนำไปปะซ่อม และใช้ล้อขนาดเล็กที่ติดไปกับรถ ทำเป็นล้อสำรองไปกับรถได้ ในส่วนอื่นๆมีลักษณะใกล้เคียงกับ MP5 Paperino โดยมีกลไกบังคับการขับจากที่สำหรับมือจับ มีกระบังลมหน้าสูง และกันน้ำกระเด็นจากรถคันหน้า (Splash guard)

Enrico Piaggio ในครั้งแรกที่เห็นเขาอุทานว่า “มันเหมือนมดตะนอย” (Sembra una vespa) ซึ่งเรียกในภาษาอังกฤษเรียกว่า Wasp เขาจึงตั้งชื่อรถสกูตเตอร์รุ่นใหม่นี้ว่า Vespa หรือเจ้ามดตะนอย ซึ่งสอดคล้องกับลักษณะของมัน คือมีท้ายป่องเป็นกระเปาะ ส่วนหน้าเพรียวเบาเหมือนเอวมดที่คอด และมีที่มือจับเป็นคันบังคับ คล้ายเป็นหนวด (Antenna) ของมดหรือแมลง