ระบบเครือญาติและพรรคพวก

ระบบเครือญาติและพรรคพวก
ประกอบ คุปรัตน์E-mail: pracobc@hotmail.com
Updated: วันพุธที่ 23 เมษายน พ.ศ. 2551

คำว่า Nepotism มีความหมายว่า เลือกเครือญาติและความสัมพันธ์แบบครอบครัวมากกว่าวัตถุประสงค์ที่จะประเมินบุคคลบนฐานของความสามารถและความเหมาะสม ยกตัวอย่างว่า ความจริงแล้ว มีคนอื่นๆ ที่มีความคุณสมบัติที่ดีกว่า และมีความตั้งใจที่จะทำงานนั้นๆ แต่ก็ยังเลือกบุคคลที่เป็นญาติ ดังนี้เรียกว่าระบบเครือญาติ หรือ Nepotism คำว่า Nepotism มาจากคำลาตินว่า nepos มีความหมายว่า nephew หรือหลานๆ หรือหลานปู่หรือหลานตา เป็นต้น

Nepotism ได้ชื่อหลังจากการปฏิบัติในศาสนาในยุคกลางของคริสตจักร เมื่อพระสันตปาปาและและพระผู้ใหญ่ถือบวชจึงมีลูกไม่ได้ ดังนั้นจึงให้ตำแหน่งและผลประโยชน์แก่คนในพวกหลานๆ เหมือนกับที่พ่อๆให้กับลูกๆ สำหรับประเทศไทย โอกาสที่พระซึ่งถือว่าเป็นผู้ไม่มีทายาท เป็นผู้เสียสละให้แก่พระศาสนา และเป็นผู้สละแล้ว แต่อาจจะพบว่ามีบางองค์ได้ให้ผลประโยชน์ สิ่งของที่มีคนถวาย แล้วไปให้แก่บรรดาหลานๆ หรือญาติๆ ดังนี้ก็มีลักษณะพบเห็นได้

ในสังคมไทย บรรดาคนที่ได้มีตำแหน่งหน้าที่การงานนั้น มักจะมีบรรดาญาติๆ ที่ไปขอพึ่งบารมี เมื่อต้องไปสอบแข่งขันในตำแหน่งราชการต่างๆ มีคู่แข่งมาก ก็ไปขอพึ่งบารมีญาติที่เป็นผู้ใหญ่หรือผู้มีอำนาจในหน่วยงานนั้นๆ หรือหากไม่ได้อยู่ในหน่วยงานเดียวกัน ก็ฝากฝังให้พรรคพวกช่วยเหลือให้ สำหรับบรรดาเด็กๆ และเยาวชนที่อยากได้เข้าศึกษาในสถาบันที่มีชื่อเสียง ทางเลือกอันหนึ่งคืออาศัยเครือญาติที่อาจมีเส้นสายเป็นผู้มีอำนาจที่จะเอื้อประโยชน์ได้ หรือไม่ก็ฝากคนที่มีอำนาจมีบารมีในระบบช่วยฝากฝังไปให้อีกต่อหนึ่ง บางทีก็ได้รับความช่วยเหลือตามที่ขอ มีบางทีเขารับปากว่าจะช่วย แต่ก็ไม่ไปช่วยอะไร เพราะการไปกระทำการบางอย่างที่ความจริงแล้วผิดบทบาทหน้าที่ ก็ทำให้เขาเสียหายในหน้าที่เป็นที่ติฉินได้ แต่คนที่มีใจเผื่อแผ่แก่บรรดาญาติและพรรคพวก ในระบบสังคมไทย เขาเรียกผู้ใหญ่แบบนี้ว่าเป็น “พวกเอาพี่เอาน้อง” นับว่าเป็นการปฏิบัติที่ดี แต่หากมองในมุมกว้าง การที่เอื้อประโยชน์ให้พวกพ้อง ก็ทำให้ไปบดบังโอกาสลูกหลานของคนอื่นๆ ที่เขาอาจมีความสามารถมากกว่า แต่เขาต้องเสียโอกาสไปเพราะตำแหน่งนั้นๆ ได้ถูกนำไปให้กับคนที่อาจมีความสามารถน้อยกว่า แต่เพราะมีความเป็นญาติใกล้ชิด

ในศัพท์สมัยใหม่ เขาเรียกคนพวกที่ได้ประโยชน์จากเครือญาติหรือความใกล้ชิดกับอำนาจนี้ว่า เป็นพวกมีเส้นก๋วยจับ กล่าวคือพวกที่เป็นเส้นบะหมี่ เส้นก๋วยเตี๋ยว ก็นับว่ายังเล็ก แต่ถ้ามีเส้นใหญ่จริงต้องขนาดเส้นก๋วยจับ